Οι πέτρινες πύλες του ποταμού Γαρύλλη

Η νότια λοφώδης περιφέρεια του Τροόδους φιλοξενεί στο πέτρινο κορμί της αναρίθμητους φυσικούς θησαυρούς. Τα υδάτινα ρεύματα που πηγάζουν από τα βουνά του Τροόδους ενεργοποίησαν με αιώνια υπομονή τον καλλιτεχνικό τους οίστρο και φρόντισαν να σμιλέψουν τα λευκά ιζηματογενή πετρώματα, διαμορφώνοντας υπαίθρια γεωλογικά μουσεία μέσα στις κοιλάδες. Κοντά σε ένα από τα πιο γραφικά χωριά της επαρχίας Λεμεσού, την Αψιού, κρύβεται ένας ποτάμιος θησαυρός που ενθουσιάζει και τους πιο απαιτητικούς εξερευνητές και φυσιολάτρες. Τρεις κατά σειρά φυσικές σήραγγες στην κοιλάδα του ποταμού Γαρύλλη συγκαταλέγονται ανάμεσα στα πιο πολύτιμα δώρα που μας χαρίζει η φύση της επαρχίας Λεμεσού.

Θέση

Στη διοικητική έκταση του χωριού Αψιού και 2 km προς τα νοτιοδυτικά του, ένα φαράγγι κρυμμένο από κάθε ανθρώπινο βλέμμα απλώνεται στην βαθιά και πετρώδη κοιλάδα του ποταμού Γαρύλλη. Πρόκειται για το φαράγγι Κλημάτζια, το οποίο δημιουργήθηκε στη μέση της υδάτινης διαδρομής του Γαρύλλη, σε λοφώδη περιοχή μεταξύ των χωριών Παραμύθα, Γεράσα και Αψιού.

Υδρολογία

Τα Κλημάτζια διασχίζονται με νοτιοδυτική κατεύθυνση από τον Γαρύλλη, έναν από τους μεγαλύτερους ποταμούς της επαρχίας Λεμεσού. Με μήκος διαδρομής 22 km, ο ποταμός Γαρύλλης πηγάζει από τα βουνά της Πιτσυλιάς κοντά στη Ζωοπηγή και εκβάλλει στη θαλάσσια περιοχή της Λεμεσού. Αν και σχετικά μεγάλος σε μήκος ποταμός, αποτελεί χείμαρρο που δεν έχει ολόχρονη ροή. Η ροή του περιορίζεται κυρίως στους χειμερινούς και εαρινούς μήνες και εξαρτάται από τη βροχόπτωση κάθε χρονιάς. Κατά μήκος του φαραγγιού ενώνονται με την κύρια κοίτη του ποταμού δύο παραπόταμοι με υψομετρικά επίπεδα και μικρούς εποχικούς καταρράκτες.

Γεωλογία και τοπογραφία

Το πανέμορφο φαράγγι Κλημάτζια στην κοιλάδα του ποταμού Γαρύλλη έχει μήκος 400 m. Δημιουργήθηκε σε ιζηματογενή πετρώματα μαργών και κρητίδων του γεωλογικού σχηματισμού της Πάχνας και περιτριγυρίζεται από ψηλούς και απότομους ασβεστολιθικούς λόφους που το ύψος τους ξεπερνά τα 100 m. Το φαράγγι σχηματίστηκε σε υψόμετρο 320-330 m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και έχει ψηλές πετρώδεις όχθες, το ύψος των οποίων ανέρχεται στα 10-20 m. Το μεγαλύτερο μέρος του φαραγγιού είναι στενό με πλάτος που κυμαίνεται από 1 μέχρι 7 m.

Όταν ο Γαρύλλης κατέρχεται τον χειμώνα από τα βουνά της Πιτσυλιάς ως ορμητικός χείμαρρος, διαβρώνει τα πετρώματα που βρίσκει στο διάβα του. Τα πιο μαλακά πετρώματα σμιλεύθηκαν με ευκολία δημιουργώντας κοιλώματα, σχισμές, φυσικά στέγαστρα και ποικίλους κυματισμούς, ενώ τα πιο σκληρά και ανθεκτικά πετρώματα συνεχίζουν να αντιστέκονται σθεναρά στη διάβρωση.

Η περιδιάβαση του γεωλογικού θησαυρού των Κληματζιών συνιστά μια πρωτόγνωρη εμπειρία για τους εξερευνητές. Δεν είναι εξάλλου και συνηθισμένο φαινόμενο να διασχίζεις φυσικές σήραγγες σε έναν μεγάλο χείμαρρο της Κύπρου. Το μοναδικό αυτό γεωταξίδι σε φέρνει αντιμέτωπο με σκηνές που γνωρίζεις για πρώτη φορά στη ζωή σου.

Τα τοιχώματα του φαραγγιού θυμίζουν ψηλά τείχη και εντυπωσιάζουν με την εμφάνιση και την υφή τους. Κομμάτια μαργών και κρητίδων μοιάζουν σαν λευκά τούβλα και είναι τοποθετημένα σε στρώσεις το ένα πάνω από το άλλο με ένα μοναδικό τρόπο. Λες και κατασκευάστηκαν από ανθρώπινο χέρι, τα πετρώματα του φαραγγιού κερδίζουν επάξια τον θαυμασμό του επισκέπτη. Ο μάστορας, όμως, που έφτιαξε αυτά τα μοναδικά μωσαϊκά είναι η ίδια η φύση, με την ακούραστη δράση της ανά τους αιώνες.

Ο ποταμός Γαρύλλης δημιούργησε με περισσή τέχνη τρεις εντυπωσιακές φυσικές σήραγγες στην κοίτη του. Στο στενότερο σημείο της κοιλάδας ο ποταμός κατόρθωσε να σκάψει το έδαφος και εκεί που βρήκε εμπόδια κατόρθωσε να διεισδύσει στην καρδιά των πετρωμάτων και να διανοίξει στενές φυσικές διόδους που μοιάζουν με πέτρινες πύλες. Οι σήραγγες υποδέχονται το τρεχούμενο νερό του ποταμού στο στενό τους πέρασμα και επιτρέπουν τη διέλευση του νερού από τον σκοτεινό τους κόσμο.

Οι τρεις φυσικές σήραγγες του Γαρύλλη διαθέτουν τη δική τους ξεχωριστή φυσιογνωμία. Μεγαλύτερη σε διαστάσεις είναι η δυτική σήραγγα με μήκος 20 m και ύψος που αγγίζει τα 7 m. Η μεσαία σήραγγα έχει παρόμοιο μήκος, αλλά είναι η πιο στενή και πιο χαμηλή με ύψος που ξεκινά από 3 m. Η ανατολική σήραγγα και η πρώτη που συναντά το νερό του ποταμού, καθώς ρέει από τα βουνά προς τη θάλασσα, είναι η μικρότερη από τις τρεις, με ένα μήκος κάπου 7 m και ύψος 4 m.

Η πετρώδης τοπογραφία του φαραγγιού προσδίδει μεγαλοπρέπεια στο τοπίο, ενώ τα πέτρινα μωσαϊκά στα τοιχώματα συνδυάζονται αρμονικά με τις φυσικές σήραγγες συνθέτοντας ένα επιβλητικό σκηνικό. Στο χείλος των γκρεμών τα δέντρα και οι θάμνοι πολλές φορές καλύπτουν το φαράγγι και κρεμάζουν τα κλαδιά τους σαν να θέλουν να κρύψουν τον ουρανό. Οι φτέρες και η πρασινάδα που καταλαμβάνουν τα σκιερά και υγρά σημεία των τοιχωμάτων έξω από τις σήραγγες ενισχύουν τη φωτογένεια του φαραγγιού και παραπέμπουν σε μέρη εξωτικά και ονειρεμένα.

Οι είσοδοι των φυσικών τούνελ μοιάζουν με πόρτες που σε προσκαλούν στον μυστικό τους κόσμο και σε οδηγούν προς το άγνωστο. Η σκοτεινή και απόκοσμη ατμόσφαιρα στο εσωτερικό τους σκορπίζει ενθουσιασμό, ενώ τα παιχνίδια του φωτός, που διεισδύει στην καρδιά τους, ενισχύουν τη φωτογένεια που διαθέτουν οι φυσικές δίοδοι του φαραγγιού. Το φως στην άκρη των τούνελ διαχέεται στον χώρο και διαπραγματεύεται τη μαγεία που εκπέμπει το απόμερο αυτό μέρος.

Βιοποικιλότητα

Η φυσική βλάστηση της κοιλάδας είναι πλούσια και αποτελείται από τρεμιθιές, περνιές, ελιές, σχινιές, αροδάφνες, μοσφιλιές, ρασιά, καλάμια, βάτους, φτέρες και πλούσια ποώδη βλάστηση. Τα Κλημάτζια περιτριγυρίζονται από ιδιωτική γη και δεν απολαμβάνουν οποιοδήποτε καθεστώς προστασίας. Η κοιλάδα απειλείται κυρίως από πυρκαγιές και ήδη έχει υποβαθμιστεί σε μεγάλο βαθμό από πρόσφατη πυρκαγιά στην περιοχή.

Ονομασία

Η ονομασία του φαραγγιού προήλθε πιθανότατα από τη γεωμορφολογία του και τις στενές φυσικές σήραγγες που δημιούργησε ο ποταμός Γαρύλλης, οι οποίες θυμίζουν τα στέγαστρα που δημιουργούν οι αναρριχητικές κληματαριές και καλύπτουν εξωτερικούς χώρους.

Προσβασιμότητα και επισκεψιμότητα

Η πρόσβαση στο φαράγγι Κλημάτζια μπορεί να επιτευχθεί είτε από σημείο του ασφαλτόδρομου Λεμεσού-Αγρού, μεταξύ Παραμύθας και Γεράσας, περίπου 2 km στα νότια του χωριού Γεράσα, είτε από χωματόδρομο μέτριας κατάστασης που ξεκινά από την Αψιού. Τα Κλημάτζια προσεγγίζονται μόνο με περπάτημα κατά μήκος του ποταμού. Από την πλευρά της Γεράσας χρειάζεται περπάτημα 20-30 λεπτών σε απόσταση 1 km, ενώ από την Αψιού απαιτείται περπάτημα περίπου 500 m. Η κοίτη του ποταμού είναι πετρώδης και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή, ιδιαίτερα όταν ο ποταμός διαθέτει τρεχούμενο νερό. Η περιδιάβαση του φαραγγιού είναι σχετικά εύκολη αφού είναι καθαρό από βλάστηση και δεν έχει υψομετρικές διαφορές. Βεβαίως, ο κίνδυνος των κατολισθήσεων είναι πιθανός. Το φαράγγι είναι πιο ελκυστικό τον χειμώνα όταν έχει τρεχούμενο νερό και συστήνεται όπως αποφεύγεται τους καλοκαιρινούς μήνες για λόγους ασφαλείας. Οι επισκέπτες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να αποφεύγουν οποιαδήποτε παρέμβαση στο τοπίο.

Ευχαριστίες

Ευχαριστώ πολύ τον κοινοτάρχη της Αψιούς κ. Μάριο Πολυκάρπου, από τον οποίο έμαθα πριν μερικά χρόνια για την ύπαρξη αυτού του φαραγγιού. Ευχαριστώ πολύ τους φίλους Ανδρέα Κωνσταντίνου, Σκεύη Γεωργίου, Μαγδαλένα Πουργουρίδη και Χριστάκη Κώστα, με τους οποίους εξορμήσαμε μαζί στα Κλημάτζια και ιδιαίτερα τον Ανδρέα Κωνσταντίνου, ο οποίος εντόπισε το φαράγγι και μας οδήγησε εκεί.