Κλεισούρα, το φαράγγι με τα πολύμορφα και ποικιλόχρωμα πετρώματα

Η παφιακή φύση διατηρεί ακμαίο το ενδιαφέρον των εξερευνητών και όχι άδικα, αφού συνεχίζει να αποκαλύπτει μοναδικούς θησαυρούς. Αυτή τη φορά οι περιπλανητικές μας αποδράσεις φέρνουν στο φως την Κλεισούρα, ένα άγνωστο για το ευρύ κοινό φαράγγι, το οποίο περιλαμβάνεται στα διοικητικά όρια του χωριού Τέρρα, πολύ κοντά στην κωμόπολη της Πόλης Χρυσοχούς και τη γραφική κοινότητα της Δρούσειας. Σε μια περιοχή που βρίθει από φαράγγια, πολλά από τα οποία τα έχουμε εντοπίσει τα τελευταία χρόνια και έχουν αρχίσει πλέον να γίνονται γνωστά, κρύβεται ένα απρόσμενο διαμάντι της φύσης, το οποίο μας εκπλήσσει ευχάριστα με την πολυμορφία του τοπίου και την ποικιλοχρωμία των πετρωμάτων.

Ένας μικρός ποταμός που όμως κρύβει στην αγκαλιά του ένα εντυπωσιακό φαράγγι

Το Φαράγγι της Κλεισούρας σχηματίστηκε στην κοιλάδα του Ποταμού της Ανεξύλου ή Ανεχίλου, στο βορειοανατολικό άκρο της γεωγραφικής περιφέρειας της Λαόνας. Πρόκειται για παραπόταμο του Ποταμού της Χρυσοχούς, ο οποίος πηγάζει από τα βουνά του Δάσους της Πάφου και χύνεται στον Κόλπο της Χρυσοχούς. Οι ντόπιοι γνωρίζουν την περιοχή με το όνομα Ανεχίλου. Όμως, αν και στους τοπογραφικούς χάρτες η περιοχή ονομάζεται Ανεχίλου, εντούτοις ο ποταμός που την διασχίζει καταγράφεται ως Ποταμός της Ανεξύλου. Δεν γνωρίζουμε αν πρόκειται για δύο διαφορετικά ονόματα ή για λανθασμένη γραφή του ονόματος του ποταμού ή της περιοχής, ούτε έχουμε στοιχεία για την προέλευσή του.

Ο Ποταμός της Ανεξύλου έχει μήκος μόλις 8 km. Αρχίζει την κάθοδό του από την κορυφογραμμή του οροπεδίου της Λαόνας μέσα στη Δρούσεια και με βορειοανατολική κατεύθυνση διασχίζει την επιβλητική Κλεισούρα για να καταλήξει στην κοιλάδα της Χρυσοχούς κοντά στο ομώνυμο χωριό, αφού πρώτα ενωθεί με τον Ποταμό της Πλάκας. Το άνω τμήμα του Ποταμού της Ανεξύλου είναι γνωστό ως Καθαρός Ποταμός. Η κοιλάδα έχει περιοδική ροή νερού, η οποία εμφανίζεται μόνο κατά τους χειμερινούς μήνες και ιδιαίτερα μετά από περίοδο συνεχών και έντονων βροχών.

Παρά το μικρό του μήκος, ο Ποταμός της Ανεξύλου κρύβει στην κοιλάδα του ένα πανέμορφο φυσικό διαμάντι. Ένα φαράγγι μοναδικής ομορφιάς, το οποίο εντυπωσιάζει με την πολυμορφία του αναγλύφου του και τα ποικιλόχρωμα πετρώματα διαφορετικών γεωλογικών σχηματισμών. Το φαράγγι δημιουργήθηκε σε υψόμετρο μεταξύ 150-250 m πάνω από το επίπεδο της θάλασσας και εκτείνεται σε μήκος 1 km. Αποτελείται από τρία στενά τμήματα στις τοποθεσίες Λακκοβούνια και Κλεισούρα και περιτριγυρίζεται από τους απόκρημνους λόφους Καλλουππάς και Σσιυλλόκρεμμος. Αν και τα άκρα του ευρύτερου φαραγγιού έχουν υψομετρική διαφορά γύρω στα 100 m, εντούτοις η κοιλάδα δεν έχει μεγάλα και απροσπέλαστα υψομετρικά επίπεδα στην κοίτη του ποταμού, με εξαίρεση στον καταρράκτη της Κλεισούρας, στο δυτικό τμήμα της απόκρημνης κοιλάδας.

Εξερευνώντας ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό ποικιλόχρωμων πετρωμάτων

Το Φαράγγι της Κλεισούρας σχηματίστηκε πάνω σε ποικιλία γεωλογικών σχηματισμών ιζηματογενούς προέλευσης. Η πετρογραφία της κοιλάδας απαρτίζεται από ασβεστολιθικά πετρώματα των σχηματισμών Λευκάρων, Πάχνας και Τέρρας, ενώ στην κοίτη του ποταμού εντυπωσιάζει η αφθονία πετρών και εδαφών του γεωλογικού συμπλέγματος των Μαμωνιών, τα οποία παρασύρει ο ποταμός όταν κατέρχεται ορμητικός από τους λόφους της Δρούσειας, όπου επικρατούν τα πετρώματα αυτά.

Τα διαφορετικά πετρώματα που διαμορφώνουν το γεωλογικό υπόβαθρο της κοιλάδας συνθέτουν ένα πανέμορφο μωσαϊκό χρωμάτων και σχημάτων, που ενθουσιάζει την όραση των εξερευνητών. Το κεραμιδί χρώμα των πετρωμάτων των Μαμωνιών και τα λευκά πετρώματα των κρητίδων και των μαργών συνδυάζονται αρμονικά με τους γκρίζους ψαμμίτες και ασβεστόλιθους, οι οποίοι με τις κατολισθήσεις τους κατακερματίστηκαν και φαίνονται από μακριά σαν ψηφίδες που κοσμούν τη φυσική ζωγραφιά της κοιλάδας. Σε κάποιες περιπτώσεις, διαφορετικοί χρωματισμοί πετρωμάτων εμφανίζονται ακόμα και στον ίδιο γκρεμό, δημιουργώντας εναλλασσόμενα στρώματα με χρωματικές αποχρώσεις. Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το κεραμιδί χρώμα των εδαφών σε τμήματα της κοίτης του ρυακιού, που μοιάζει λες και σχηματίζει φυσικά χαλιά. Τα εδάφη αυτά προέρχονται από τα πετρώματα των Μαμωνιών σε ψηλότερα σημεία της κοιλάδας και λασπώνουν επειδή είναι αδιαπέρατα εδάφη.

Ένα φαράγγι με ποικιλομορφία αναγλύφου και αμέτρητες εναλλαγές τοπίων

Οι χρωματικές αντιθέσεις και οι συνεχείς εναλλαγές τοπίων προσδίδουν στην απόμερη κοιλάδα της Ανεξύλου μια ιδιαίτερη έλξη και γοητεία. Οι πανύψηλες πλαγιές της απόκρημνης κοιλάδας, η επιβλητική τοπογραφία, οι εναλλαγές τοπίων και η ποικιλοχρωμία των πετρωμάτων κερδίζουν το θαυμασμό του επισκέπτη και διατηρούν αμείωτο το ενδιαφέρον για εξερεύνηση. Η ανυπομονησία για να ανακαλύψεις κάτι εντυπωσιακό σε συντροφεύει διαρκώς καθώς εξερευνάς αυτή τη μοναδική γωνιά της Πάφου.

Κάθε πέτρωμα της κοιλάδας αντιδρά διαφορετικά στις διαβρωτικές δυνάμεις της φύσης. Οι ασβεστόλιθοι του σχηματισμού Τέρρας και οι ψαμμίτες του σχηματισμού της Πάχνας είναι πιο ανθεκτικοί στη διάβρωση και διαμορφώνουν άγρια και απόκρημνη τοπογραφία. Με τους σεισμούς και άλλες τεκτονικές διεργασίες οι ασβεστολιθικοί ογκόλιθοι θρυμματίζονται ή αποκολλώνται από τους γκρεμούς και δημιουργούν μεγάλες ρωγμές, κατολισθήσεις και λιθορριπές. Οι μάργες και οι κρητίδες των σχηματισμών Λευκάρων και Πάχνας διαβρώνονται πιο εύκολα με αποτέλεσμα το τρεχούμενο νερό να πλάθει μοναδικές περίτεχνες μορφές στα πετρώματα αυτά.

Το φαράγγι ονομάστηκε Κλεισούρα γιατί ο Ποταμός της Ανεξύλου έχει εμβαθύνει τη βραχώδη κοιλάδα του σχηματίζοντας ένα βαθύ και σκιερό φαράγγι απαράμιλλης ομορφιάς. Κάθε τμήμα του φαραγγιού διαθέτει τα δικά του μοναδικά χαρίσματα. Στενά βραχώδη περάσματα με ψηλά και κάθετα τοιχώματα δημιουργούνται σε τρία διαφορετικά τμήματα της κοιλάδας, τα οποία παρουσιάζουν τοπογραφική και γεωλογική ποικιλομορφία.

Η κοίτη του φαραγγιού είναι προσπελάσιμη, αλλά σε μερικά σημεία διακόπτεται από χαμηλά υψομετρικά επίπεδα, στα οποία σχηματίζονται τον χειμώνα χαμηλοί εποχικοί καταρράκτες, με εξαίρεση ένα ψηλότερο καταρράκτη ύψους 8 m στα ψηλότερα σημεία του φαραγγιού. Η κοιλάδα αγκαλιάζεται από τους ψηλούς και επιβλητικούς γκρεμούς Καλλουππάς και Σσιυλλόκρεμμος, οι οποίοι ορθώνονται σαν τείχη σε ύψος μέχρι και 100 m πάνω από την κοίτη του ποταμού. Στις απότομες πλαγιές τους ορθώνονται πολλοί ογκόλιθοι, οι οποίοι αποκολλήθηκαν από τους γκρεμούς λόγω κατολισθήσεων, κατακερματίστηκαν από τις δυνάμεις της φύσης με το πέρασμα των αιώνων και σχημάτισαν εντυπωσιακούς λιθώνες.

Στην τοποθεσία Λακκοβούνια, στο ανατολικότερο τμήμα του φαραγγιού, επιβάλλουν την παρουσία τους τα γυμνά και κατακόρυφα ασβεστολιθικά τοιχώματα, τα οποία μαγεύουν με τη μεγαλοπρέπειά τους και μαγνητίζουν το βλέμμα σου. Ογκόλιθοι φράσσουν συνεχώς την κοίτη και ενισχύουν την επιβλητικότητα της τοποθεσίας. Καθώς περιεργάζεσαι κάθε λεπτομέρεια αυτού του σκιερού και απομονωμένου φαραγγιού αναλογίζεσαι την καλλιτεχνική δεινότητα της φύσης.

Στο μεσαίο τμήμα της Κλεισούρας η ελικοειδής πορεία του ρυακιού διαμέσου στενών και σκιερών περασμάτων και μέσα σε οργιαστική βλάστηση ενθουσιάζει όλες τις αισθήσεις σου. Το βλέμμα σου πέφτει αβίαστα στον κορμό της συκιάς που εμφανίζεται μέσα από μεγάλη τρύπα πράσινου τοιχώματος, καθώς και σε άλλες παράξενες μορφές κορμών δέντρων, που στέκουν αγέρωχα στα κατακόρυφα τοιχώματα. Η ποταμοδιαδρομή της κοιλάδας με την οργιαστική βλάστηση και τις σκιερές βραχώδεις εξάρσεις θυμίζει ζούγκλα. Η βαθιά και απόκρημνη κοιλάδα της Ανεξύλου καλύπτεται με πλούσια και πυκνή φυσική βλάστηση, η οποία περιλαμβάνει συκιές, βάτους, αντζουλόβατους, σχινιές, τρεμιθιές, σπαλαθκιές και μαζιά.

Είναι παντού έκδηλο το καλλιτεχνικό ταλέντο της φύσης. Αυτός ο δεινός καλλιτέχνης φρόντισε να στολίσει την κοιλάδα με έργα εξαίρετης κομψοτεχνίας, που μόνο θαυμασμό και δέος προκαλούν. Τα τοιχώματα του φαραγγιού δημιουργούν κοιλώματα και οπές, που σε μερικές περιπτώσεις η φαντασία μπορεί να πλάσει διάφορες μορφές και σχήματα. Ανάμεσα στις αμέτρητες καλλιτεχνικές εκφάνσεις του φαραγγιού, που διανθίζουν με μοναδικό τρόπο αυτό το προικισμένο μέρος της Πάφου, περιλαμβάνονται ανάγλυφα σχέδια, πέτρινα κύματα, οπές, κουφώματα και παράξενες μορφές που θυμίζουν ανθρώπους, ζώα και άλλα στοιχεία της φύσης.

Θαυμάζοντας τον πράσινο καταρράκτη της Κλεισούρας

Στο ψηλότερο σημείο του Φαραγγιού της Κλεισούρας η εξερεύνηση σε οδηγεί σε ένα όμορφο και απομονωμένο αδιέξοδο. Η ποταμοδιαδρομή διασχίζει ένα στενό και σκιερό φαράγγι καταλήγοντας σε γκρεμό που περιτριγυρίζεται από ψηλά και κατακόρυφα τοιχώματα. Στο αδιέξοδο αυτό συγκεντρώνει όλη την προσοχή ένας μαγευτικός εποχικός καταρράκτης με ύψος 8 m, ο οποίος με την πράσινη, γυαλιστερή του επιφάνεια και τους παράξενους βράχους που τον περιβάλλουν δημιουργεί μια ονειρική εικόνα.

Όταν ο καταρράκτης διαθέτει τρεχούμενο νερό, προσφέρει υπέροχο θέαμα, που δύσκολα μπορεί κανείς να το αποχωριστεί, ιδιαίτερα θαυμάζοντας το νερό να κυλά ορμητικά σαν τσουλήθρα από τον απότομο βράχο. Στη βάση του καταρράκτη δημιουργείται τον χειμώνα ποταμόλιμνη, η οποία μοιάζει λες και είναι εγκλωβισμένη στην κλεισούρα του φαραγγιού. Για τους παρατηρητικούς το βλέμμα θα εστιάσει σε ένα όμορφο βράχο με δύο μεγάλες πράσινες κηλίδες. Ο βράχος αυτός στέκεται υπομονετικά στον γκρεμό του καταρράκτη και μοιάζει σαν να σχηματίζει πρόσωπο με μάτια και στόμα, που μοιάζει λες και είναι έτοιμο να ζωντανέψει μπροστά στα μάτια σου.

Προσβασιμότητα και επισκεψιμότητα του φαραγγιού

Το φαράγγι είναι προσβάσιμο από τα άκρα του καθώς και από το μεσαίο του τμήμα, ακολουθώντας κατηφορικούς χωματόδρομους κακής κατάστασης και υποτυπώδη μονοπάτια που δημιούργησαν τα αιγοπρόβατα. Το περπάτημα είναι κουραστικό και χρειάζεται προσοχή λόγω της χαμηλής ακανθώδους βλάστησης και πολλών διάσπαρτων πετρών. Η διάσχιση της κοιλάδας είναι σχετικά εύκολη για έμπειρους εξερευνητές ή περιπατητές, αλλά η κατά τόπους λασπωμένη και πετρώδης κοίτη του ποταμού, οι γλιστεροί βράχοι και η πυκνή βλάστηση δυσκολεύουν σε αρκετό βαθμό τη διακίνηση στο εσωτερικό του φαραγγιού.

Η καλύτερη περίοδος για να επισκεφθεί κάποιος το φαράγγι είναι ο χειμώνας, όταν υπάρχει ροή νερού, αλλά και τους φθινοπωρινούς και ανοιξιάτικους μήνες χωρίς νερό. Καλύτερα να αποφεύγεται η προσέγγιση της κοιλάδας κατά τους ξερούς μήνες του καλοκαιριού.

Περιβαλλοντική και τουριστική διαχείριση

Το Φαράγγι της Κλεισούρας περιβάλλεται από ιδιωτική γη με διάσπαρτες κτηνοτροφικές μονάδες, ενώ σε σχετικά μικρή απόσταση διεξάγονται λατομικές εξορύξεις. Οι απειλές που αντιμετωπίζει το φαράγγι είναι η υπερβόσκηση, οι πυρκαγιές, το κυνήγι και η ενδεχόμενη λατομική δραστηριότητα και οικιστική ανάπτυξη. Η κοιλάδα δεν προστατεύεται περιβαλλοντικά. Η ενδελεχής περιβαλλοντική μελέτη του φαραγγιού είναι επιτακτική ώστε να καταγραφεί η βιοποικιλότητα που φιλοξενεί και να αξιολογηθεί η γεωλογική και οικολογική του αξία.

Με την επιβλητικότητα και τις γεωλογικές της αρετές η Κλεισούρα αποτελεί ένα όμορφο προορισμό για τους λάτρεις της φύσης, των φαραγγιών και της φωτογραφίας και η κατάκτησή της ανταμείβει τη δύσκολη προσπάθεια του επισκέπτη. Αν και δεν έχει αξιοποιηθεί τουριστικά, θα μπορούσε να αποτελέσει πόλο έλξης για εγχώριους και ξένους τουρίστες που ενδιαφέρονται για τη φύση. Όλη η ποταμοδιαδρομή αξίζει να διαμορφωθεί σε πεδίο μελέτης για περιπατητές μέσω ενός γραμμικού μονοπατιού της φύσης.

Ευχαριστίες

Η εξερεύνηση του φαραγγιού πραγματοποιήθηκε σε δύο ολοήμερες εξορμήσεις, με συνοδοιπόρο τον φίλο και συνεργάτη Άλεξ Ρουσσούνη, τον οποίο ευχαριστώ θερμά. Ευχαριστίες απευθύνω, επίσης, προς τους φίλους Maksim Vasilenko, Νικόλ Γεωργίου και Άντρη Χριστοφή για την όμορφη παρέα και βοήθεια στη δεύτερη απόπειρα ολοκλήρωσης του φαραγγιού.