Ο καταρράκτης που ορμά μέσα από το βουνό

Η κυπριακή φύση έχει να επιδείξει πληθώρα καταρρακτών, ο κάθε ένας από τους οποίους διαθέτει τη δική του γοητεία. Υπάρχουν, όμως, μερικοί καταρράκτες, που από την πρώτη ματιά σε καθηλώνουν με τη μοναδικότητά τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο ιδιόμορφος καταρράκτης του Αμιάντου στην Επαρχία Λεμεσού, ο οποίος μαγεύει με το ιδιαίτερό του χάρισμα να εμφανίζεται ορμητικός μέσα από τα βάθη ενός βραχώδους βουνού, διαμέσου ενός εντυπωσιακού τούνελ. Το μοναδικό αυτό θέαμα στα βουνά του Τροόδους εκπλήσσει με την επιβλητική του παρουσία και ενισχύει σημαντικά το θησαυροφυλάκιο της Κύπρου.

Μοναδικό υδάτινο θέαμα σε απόσταση αναπνοής από το μεταλλείο Αμιάντου

Ο πρωτόγνωρος για τα κυπριακά δεδομένα καταρράκτης στον Αμίαντο βρίσκεται στην περιοχή Διπλοπόταμος, στα βορειοδυτικά του Κάτω Αμιάντου. Σχηματίζεται σε υψόμετρο 1060 m, στην κοιλάδα του Ποταμού του Τροόδους, που είναι παραπόταμος του Κούρη. Ο ποταμός αυτός πηγάζει από την περιοχή Λειβάδι του Ππασιά στο Τρόοδος και έχει μήκος 4,5 km. Ρέει με νοτιοανατολική κατεύθυνση και ενώνεται με τον ποταμό Λούματα λίγα μέτρα πριν εισέλθει στο χωριό του Αμιάντου, όπου συνδέεται με την κύρια ροή του Κούρη.

Το απόκρημνο βουνό πάνω στο οποίο δημιουργήθηκαν το τούνελ και ο καταρράκτης ονομάζεται Πεζουνόκρεμμος λόγω των πολλών πεζουνιών ή περιστεριών που συχνάζουν στις απόκρημνες πλαγιές του. Σε πολύ μικρή απόσταση προς τα δυτικά του καταρράκτη απλώνεται η εκτεταμένη περιοχή του εγκαταλειμμένου μεταλλείου του Αμιάντου. Οι μεταλλευτικές δραστηριότητες του παρελθόντος έχουν πλημμυρίσει την περιοχή με σωρούς μπάζων και έχουν αφήσει μια τεράστια πληγή στο περιβάλλον, αν και οι προσπάθειες αποκατάστασης του τοπίου από το κράτος τα τελευταία χρόνια έχουν βελτιώσει κάπως την κατάσταση.

Ένας αλλιώτικος καταρράκτης που αναδύεται μέσα από τη βραχώδη καρδιά ενός βουνού

Ο μαύρος καταρράκτης του Αμιάντου βρίσκεται σε απόκρημνη τοποθεσία με σερπεντινιτικά πετρώματα του οφιολιθικού συμπλέγματος του Τροόδους, πάνω στα οποία είναι εμφανείς οι ανοιχτόχρωμες φλέβες αμιάντου. Δημιουργείται στο σημείο εξόδου του νερού του Ποταμού του Τροόδους από ένα παράξενο και τρομακτικό τούνελ μήκους 210 m. Το εσωτερικό του τούνελ αποτελεί ένα σκοτεινό παράδεισο με γλιστερές επιφάνειες, μικρούς καταρράκτες, υδάτινες τσουλήθρες και ποταμόλιμνες. Ο καταρράκτης είναι το αποτέλεσμα της υψομετρικής διαφοράς που δημιουργήθηκε στο τέρμα του τούνελ με το επίπεδο της κοίτης του ποταμού.

Με τη μεγάλη του κλίση το τούνελ διοχετεύει με ορμή το νερό του ποταμού προς την απόκρημνη έξοδο. Το θέαμα που προσφέρει ο καταρράκτης είναι εντυπωσιακό, αφού μοιάζει λες και πηγάζει μέσα από τα έγκατα της γης. Το ορμητικό νερό εμφανίζεται απότομα μέσα από το σκοτεινό τούνελ και χύνεται μέσα σε μια επιβλητική, βραχώδη κλεισούρα.

Ο καταρράκτης είναι έντονα επικλινής και έχει ύψος 8 m. Στη βάση του δημιουργείται μικρή αλλά ελκυστική ποταμόλιμνη, που είναι εγκλωβισμένη ανάμεσα σε πανύψηλους βράχους με έντονες εξάρσεις. Η ιδιότυπη μορφή του καταρράκτη, η κλεισούρα μέσα στην οποία ορμά και οι επιβλητικές προεξοχές των βράχων συνθέτουν μια ειδυλλιακή εικόνα που δύσκολα μπορείς να συναντήσεις αλλού στο νησί μας.

Το θέαμα που προσφέρει ο καταρράκτης όταν διαθέτει άφθονο τρεχούμενο νερό είναι υπέροχο, ειδικά κατά τους βροχερούς μήνες του χειμώνα και της άνοιξης. Δεν είναι, εξάλλου, συνηθισμένο φαινόμενο να απολαμβάνει κανείς ένα καταρράκτη να ορμά σαν βολίδα από το εσωτερικό ενός βραχώδους βουνού. Μπορείς για ώρες να παραμείνεις εκεί και να θαυμάζεις το ορμητικό νερό που κυλά πάνω στον γυαλιστερό γκρεμό σαν να σχηματίζει πολύ απότομη τσουλήθρα. Ο καταρράκτης αυτός δεν είναι ολόχρονο φαινόμενο παρά μόνο σε χρονιές πολυομβρίας. Συνήθως, το καλοκαίρι και το φθινόπωρο η ροή του νερού σταματά ή είναι ελάχιστη.

Η ύπαρξη του καταρράκτη οφείλεται σε ανθρώπινη παρέμβαση

Παρόλο που η εμφάνιση του καταρράκτη δίνει την εντύπωση ότι πρόκειται για κομψοτέχνημα της φύσης, εντούτοις η δημιουργία του οφείλεται στην κατασκευή του προαναφερόμενου τούνελ το 1968. Το τούνελ αυτό συνιστά ένα αξιοθαύμαστο ανθρώπινο δημιούργημα. Διανοίχθηκε με σκοπό να αλλάξει η πορεία του ποταμού ώστε να μη διασχίζει τους σωρούς μπάζων που απορρίφθηκαν στην περιοχή μετά από τις εξορύξεις αμιάντου στο παρακείμενο μεταλλείο.

Όταν ο ποταμός κατέβαινε ορμητικός τους χειμερινούς μήνες διάβρωνε τα ασταθή εδάφη των μπάζων και τα κουβαλούσε σε χαμηλότερα σημεία της κοιλάδας, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα αστάθειας των εδαφών, πλήμμυρες στις γεωργικές εκτάσεις και μόλυνση του νερού από τις ίνες αμιάντου. Συνεπώς, κρίθηκε αναγκαία η αλλαγή της διαδρομής του ποταμού και θεωρήθηκε ως πιο κατάλληλη λύση η κατασκευή του τούνελ ώστε να διοχετεύεται το νερό σε χαμηλότερο σημείο μέσω του καναλιού αυτού και όχι διαμέσου των μπάζων.

Προσβασιμότητα και επισκεψιμότητα

Ο καταρράκτης είναι σχετικά εύκολα προσβάσιμος μέσα από το χωριό Κάτω Αμίαντος. Από το γεφύρι και το κοινοτικό πάρκο του χωριού ξεκινούν δύο δρόμοι με κατεύθυνση προς τα δυτικά, ένας ασφάλτινος δρόμος στα νότια του ποταμού και ένας χωμάτινος στα βόρεια. Οι δρόμοι αυτοί οδηγούν στην τοποθεσία Διπλοπόταμος, όπου βρίσκεται η συμβολή των ποταμών του Τροόδους και των Λουμάτων, κοντά στην αφετηρία του μονοπατιού μελέτης της φύσης Λούματα των Αετών. Από εκεί ακολουθούμε τον ποταμό που κατέρχεται από βόρεια και μετά από περπάτημα 300 m κατά μήκος του ποταμού αντικρίζουμε το θέαμα του καταρράκτη.

Το περπάτημα χρειάζεται προσοχή λόγω της πετρώδους κοίτης και της ορμητικής ροής του ποταμού, καθώς και της γλιστερής επιφάνειας των βράχων. Η επίσκεψη συστήνεται για τους χειμερινούς και ανοιξιάτικους μήνες γιατί η μεγάλη ροή νερού ενισχύει τη θεαματικότητα του καταρράκτη.

Περιβαλλοντική και τουριστική διαχείριση

Ο καταρράκτης του Αμιάντου βρίσκεται σε κρατική δασική γη μέσα στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Τροόδους. Η περιοχή είναι περιβαλλοντικά υποβαθμισμένη λόγω της μεταλλευτικής δράσης πολλών χρόνων στο μεταλλείο του Αμιάντου, όπου διεξάγονται για πολλά χρόνια δράσεις αποκατάστασης του τοπίου. Η γεωλογική, περιβαλλοντική και ιστορική αξία του τούνελ και του καταρράκτη χρειάζονται περαιτέρω διερεύνηση και αποτελούν τα εχέγγυα για την τουριστική αξιοποίηση αυτού του θησαυρού.

Ο καταρράκτης μπορεί να ενταχθεί στον κατάλογο των υδάτινων αξιοθέατων της περιοχής Τροόδους μαζί με τους υπόλοιπους γνωστούς καταρράκτες του Μέσα Ποταμού, των Καληδονιών, του Μιλλομέρη, της Χαντάρας και της Τροοδίτισσας. Αξίζει να καθιερωθεί ως ένας αξιόλογος προορισμός για τους λάτρεις της φύσης και της φωτογραφικής τέχνης. Προτείνουμε όπως δημιουργηθεί ένα φιλικό προς το περιβάλλον γραμμικό μονοπάτι κατά μήκος της κοιλάδας ώστε να υπάρχει εύκολη προσβασιμότητα για τους επισκέπτες. Το μονοπάτι αυτό μπορεί να αποτελέσει παρακλάδι και εναλλακτική διαδρομή του υφιστάμενου μονοπατιού τα φύσης Λούματα των Αετών. Προτρέπονται οι επισκέπτες του καταρράκτη να σεβαστούν το τοπίο και να μην προβαίνουν σε επιζήμιες ενέργειες πάνω στους βράχους.

Πηγές πληροφοριών και ευχαριστίες

Ευχαριστώ πάρα πολύ:

• τον Πάμπο Χαραλάμπους, από τον οποίο μάθαμε την ύπαρξη αυτού του θησαυρού,
• τον Γιαννάκη Πασιουρτίδη, με τις οδηγίες του οποίου καταφέραμε να εντοπίσουμε τη θέση του καταρράκτη,
• τους Στέλιο Αριστείδου, Σκεύη Γεωργίου και Γρηγόρη Πιπερίδη, με τους οποίους εντοπίσαμε μαζί τον καταρράκτη και το τούνελ,
• τους Άλεξ Ρουσσούνη, Maksim Vasilenko, Χρίστο Χριστοφή, Νικόλ Γεωργίου και Τιμόκλεια Κώστα για τη συμμετοχή και την καθοριστική τους συνδρομή στην κατάκτηση του εσωτερικού του τούνελ,
• τον κοινοτάρχη Κάτω Αμιάντου κ. Κρίτων Κυριακίδη για τις χρήσιμες πληροφορίες που μας έδωσε σχετικά με την κατασκευή και σκοπιμότητα του τούνελ.