Ο πράσινος καταρράκτης του παραδείσου

Η κυπριακή φύση φροντίζει ασταμάτητα να διαψεύδει ευχάριστα όσους πιστεύουν ότι τα έχουν δει όλα στην Κύπρο ή θεωρούν ακόμα ότι το νησί μας δεν έχει κάτι ιδιαίτερο να επιδείξει. Τα αμέτρητα διαμάντια που φέρνουν στο φως οι εξερευνητικές μας περιπλανήσεις δεν έχουν τελειωμό. Τα φαράγγια και οι καταρράκτες της Πάφου μονοπωλούν το ενδιαφέρον των εξερευνήσεών μας τα τελευταία χρόνια αφού η δυτική επαρχία του νησιού μας δεν κουράζεται να μας εκπλήσσει με τους πάμπολλους φυσικούς της θησαυρούς. Αυτή τη φορά έρχεται να προστεθεί στο μπαούλο της φυσικής μας κληρονομιάς ένας καταπράσινος καταρράκτης ύψους 20 m στην περιφέρεια της Λαόνας, ο οποίος ενθουσιάζει τα μάτια σου με το ειδυλλιακό θέαμα που μας χαρίζει απλόχερα.

Όταν αντικρίζεις για πρώτη φορά αυτό το μαγικό μέρος δεν είναι εύκολο να συνειδητοποιήσεις ότι είναι αληθινό και βρίσκεται στην Κύπρο μας. Αυτή η εξωτική καταπράσινη γωνιά σε μεταφέρει σε παραμυθένια μονοπάτια όπου η φαντασία σου απελευθερώνεται και παραδίδεται στη μαγεία της φύσης… Θαυμάζοντας την παραποτάμια ζωγραφιά που ξεδιπλώνεται μπροστά σου, οι αισθήσεις σου φορτίζονται και το μυαλό αγαλλιάζει παρέα με τις μουσικές νότες του ποταμού. Η απόπειρα κατάκτησης του απρόσιτου αυτού καταρράκτη κλειδώνει θέση στις αλησμόνητες εμπειρίες της ζωής σου.

Όταν πριν από μερικά χρόνια ακούσαμε τυχαία από κάτοικο της περιοχής για την ύπαρξη ενός ακόμα ψηλού καταρράκτη στην περιοχή της Λαόνας, εκτός από τον πασίγνωστο πλέον Κρεμμιώτη, ξεκινήσαμε μια μεγάλη και φιλόδοξη προσπάθεια εξερεύνησης των κοιλάδων της περιοχής για ανεύρεση του κρυμμένου αυτού θησαυρού χωρίς να γνωρίζουμε καθόλου τη θέση του. Κάτι που επιτεύχθηκε και ολοκληρώθηκε πρόσφατα με τη συνδρομή φίλων συνεργατών. Οι εντατικές μας εξερευνήσεις στην ευρύτερη περιοχή, αν και επίπονες και ριψοκίνδυνες, είχαν επιτυχή έκβαση και αποκάλυψαν σωρεία μαγευτικών σημείων, τα οποία άρχισαν πλέον να γίνονται γνωστά στους εραστές της φύσης. Ο εντοπισμός του καταρράκτη όχι μόνο αποζημίωσε τους κόπους και τις θυσίες πολλών εξορμήσεων αλλά ανεβάζει επίπεδο την εικόνα της κυπριακής φύσης και προσθέτει στο θησαυροφυλάκιο της Κύπρου μας έναν από τους πιο σπουδαίους και ανεκτίμητους θησαυρούς, ο οποίος παρέμενε για τόσα χρόνια άγνωστος στους εξερευνητές και το ευρύ κοινό.

Ο πράσινος καταρράκτης βρίσκεται σε μια απόμερη και δύσβατη κοιλάδα της Πάφου και κουρνιάζει στη σκιερή αγκαλιά ευθυτενών πλατανιών στο βάθος ενός κατάλευκου γκρεμού. Είναι κυριολεκτικά κρυμμένος και βυθισμένος στην καρδιά της Λαόνας, στην ευρύτερη περιοχή των χωριών Ακουρδάλεια και Κρίτου Τέρρα. Όμως, δεν αποκαλύπτουμε την ακριβή του θέση τόσο για λόγους ασφαλείας του κοινού, αφού η προσέγγιση του καταρράκτη είναι πολύ δύσκολη και ριψοκίνδυνη, όσο και για λόγους προστασίας και διατήρησης του πολύτιμου αυτού θησαυρού αλλά και του φυσικού περιβάλλοντος της προστατευόμενης κοιλάδας.

Ο καταρράκτης σχηματίστηκε πάνω σε γκρεμό με λευκά ασβεστολιθικά πετρώματα του γεωλογικού σχηματισμού της Πάχνας, σε υψόμετρο περίπου 250 m πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Βρίσκεται σε μια μαγική κοιλάδα όπου το νερό ρέει ασταμάτητα σε όλη τη διάρκεια του χρόνου. Δεν είναι κατακόρυφος καταρράκτης αλλά έχει πολύ απότομη κλίση και το νερό κυλά ορμητικά σαν απότομη νεροτσουλήθρα από μεγάλο ύψος που αγγίζει τα 20 περίπου m.

Ο ονειρικός αυτός καταρράκτης της Λαόνας κοσμείται με πυκνή πρασινάδα από βρύα και υγρόφιλα φυτά ενώ τον αγκαλιάζουν ψηλές και απότομες πλαγιές που ενισχύουν την επιβλητικότητα του τοπίου. Μπορεί να προσφέρει αδιάκοπα εικόνες ασύλληπτης ομορφιάς αλλά η χειμερινή του όψη με τη μεγαλύτερη και πιο ορμητική ροή νερού καθώς και τα ριγμένα στο έδαφος και το νερό πορτοκαλιά φύλλα των πλατανιών κερδίζει περισσότερο τις εντυπώσεις.

Ο σχηματισμός του καταρράκτη οφείλεται στα σκληρά ασβεστολιθικά πετρώματα κρητίδας και μάργας που ανταμώνει στο ταξίδι του ο ποταμός και τα οποία δεν κατόρθωσε για εκατομμύρια χρόνια να διαβρώσει πλήρως ώστε να ομαλοποιήσει την πορεία του. Η γλυπτική δράση του νερού φρόντισε να μας αποκαλύψει τα επιτεύγματά της σε όλη την κοιλάδα διαμορφώνοντας μια εντυπωσιακή τοπογραφία που συνδυάζει γκρεμούς, καταρράκτες, απότομες τσουλήθρες, βαθιές ποταμόλιμνες, λιμνοσπήλαια και κάθε είδους ανάγλυφες μορφές στους βράχους.

Στη βάση του ψηλού καταρράκτη δημιουργήθηκε από την πτώση του νερού μια μεγάλη ποταμόλιμνη η οποία κοσμεί το παραποτάμιο τοπίο που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια σου. Η ποταμόλιμνη δεν είναι ιδιαίτερα βαθιά επειδή το νερό δεν ρέει πάρα πολύ ορμητικά μιας και η ροή του ρυθμίζεται από ποταμόλιμνη στην κορυφή του γκρεμού. Η πτώση του νερού από μεγάλο ύψος, οι επιβλητικοί βράχοι που περιβάλλουν τον καταρράκτη, η γαλήνια ποταμόλιμνη με τα γαλάζια νερά της και τα επιβλητικά πλατάνια με τα παράξενα παλαμοειδή τους φύλλα συνθέτουν ένα ειδυλλιακό σκηνικό που μαγεύει το βλέμμα και γαληνεύει την ψυχή.

Η πυκνόφυτη κοιλάδα φιλοξενεί πλούσια πανίδα και χλωρίδα και συμπεριλαμβάνεται στις προστατευόμενες περιοχές του δικτύου Natura 2000 ως Ζώνη Ειδικής Προστασίας για τα Πουλιά. Από την πανίδα εντυπωσιάζει η παρουσία της φίνας και του κάβουρα του γλυκού νερού. Η καταπράσινη κοιλάδα φιλοξενεί πυκνή βλάστηση που περιλαμβάνει πολυκόμπια (Equisetum telmateia), κισσούς (Hedera helix), καμπανούλες (Campanula peregrina), πλατάνια, συκιές, ποταμοείτανους, σφένταμνους και βάτους. Ιδιαίτερη επιστημονική αξία παρουσιάζει η παρουσία του σπάνιου και απειλούμενου πτεριδόφυτου Pteris vittata, το οποίο απαντά μόνο σε ελάχιστες κοιλάδες της Χρυσοχούς και της Κερύνειας και συμπεριλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου ως Κινδυνεύον.

Ο καταρράκτης είναι απρόσιτος και η κατάκτησή του πολύ ριψοκίνδυνη. Η κοιλάδα χαμηλότερα του καταρράκτη είναι πυκνόφυτη και απροσπέλαστη, γεγονός που καθιστά τις μετακινήσεις πολύ επώδυνες. Η κατάβαση από τον γκρεμό του καταρράκτη είναι απότομη και επικίνδυνη με απαραίτητη τη χρήση σχοινιών. Ο τεράστιος βαθμός δυσκολίας για την προσέγγιση του απρόσιτου καταρράκτη και η περιβαλλοντική του ευαισθησία μειώνει τις πιθανότητες για τουριστική του αξιοποίηση. Οι παλαιότερες προσπάθειες της τοπικής κοινωνίας για δημιουργία μονοπατιού της φύσης κατά μήκος της κοιλάδας έπεσαν στο κενό για τον λόγο ότι πρόκειται για ευαίσθητη προστατευομένη κοιλάδα. Συνεπώς, χρειάζεται να προβούν οι αρμόδιοι φορείς σε περιβαλλοντικές μελέτες ώστε να διαφανεί κατά πόσο μπορεί να γίνει κατορθωτή η τουριστική του αξιοποίηση στο μέλλον.

Η απρόσιτη θέση του καταρράκτη προσφέρει ιδανική προστασία. Όσοι τολμηροί εξερευνητές καταφέρουν να εντοπίσουν τον καταρράκτη με δική τους ευθύνη προτρέπονται να είναι πολύ προσεκτικοί, χωρίς να προκαλέσουν την οποιαδήποτε παρέμβαση στο περιβάλλον και χωρίς να προβαίνουν σε υπερπροβολή του μέρους ώστε να προστατευθεί.

Ευχαριστίες: Ένας μεγάλος στόχος πολλών χρόνων έχει επιτευχθεί χάρη στη βοήθεια αγαπητών φίλων και συνεργατών. Θερμές ευχαριστίες προς τους Θανάση Γεωργίου, Κατερίνα Ελευθερίου, Ηλιάνα Διονυσίου, Μιχάλη Γιακουμή, Maks Vasilenko και Δημήτρη Πολυκάρπου, η συμβολή των οποίων ήταν καθοριστική για την κατάκτηση αυτού του πολύτιμου δώρου της κυπριακής φύσης. Ιδιαίτερες ευχαριστίες απευθύνω προς τους Θανάση και Κατερίνα, οι οποίοι, μετά από υπόδειξη της περιοχής από εμάς, κατόρθωσαν να πρωτοεντοπίσουν τον καταρράκτη, προς την Ηλιάνα με την οποία προσπαθούσαμε για πολύ καιρό να τον εντοπίσουμε μαζί και προς τους Μιχάλη και Maks με τη βοήθεια και την παρέα των οποίων κατόρθωσα να απολαύσω από κοντά αυτό το υπερθέαμα.