Η κρυμμένη όαση του Τζινούρκη στην κοιλάδα του Μαυροκόλυμπου

Ένας ποταμός με ολόχρονη ροή νερού δεν θα μπορούσε να μην κρύβει ευχάριστες εκπλήξεις για τους εξερευνητές της φύσης. Η κοιλάδα του ποταμού Μαυροκόλυμπου κοντά στην Κοίλη της επαρχίας Πάφου είναι μια περιοχή μοναδικού φυσικού κάλλους, που φυλάει για εκατομμύρια χρόνια στα σπλάχνα της αστείρευτες πηγές ζωής. Η περιδιάβαση της κοιλάδας προσφέρει αλησμόνητες συγκινήσεις και σε μαγεύει με τα τρεχούμενα νερά της, την οργιαστική βλάστηση και τα μοναδικά μνημεία της φύσης. Ένας υδάτινος θησαυρός αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια σου στην τοποθεσία Τζινούρκης, μέσα σε ένα ειδυλλιακό, καταπράσινο τοπίο με γαλάζια ποταμόλιμνη, στην οποία καταλήγει ένας μικρός καταρράκτης.

Ο Τζινούρκης αποτελεί μια γαλήνια υδάτινη όαση, η οποία κρύβεται ανάμεσα σε υγρές και σκιερές πλαγιές με πυκνή παραποτάμια βλάστηση, που παραπέμπει σε εξωτικούς προορισμούς. Το καταπράσινο παραποτάμιο τοπίο, οι υγρές όχθες που αγκαλιάζουν τη λίμνη, το γαλάζιο χρώμα της λίμνης και ο καταρράκτης που εμφανίζεται μέσα από τους βράχους του ποταμού, συνθέτουν ένα μικρό παράδεισο, που σε ηρεμεί και σου γεμίζει με ενέργεια τα ψυχικά αποθέματα. Ένα ειδυλλιακό μέρος που σε σκλαβώνει από την πρώτη στιγμή με τη γαλήνη που εκπέμπει. Αυτό το κόσμημα της παφιακής φύσης παρέμενε άγνωστο στο ευρύ κοινό, αλλά στους κατοίκους της Κοίλης αποτελούσε σε παλαιότερα χρόνια σημείο αναφοράς λόγω της παρουσίας εκεί ενός νερόμυλου αλλά και της λίμνης, στην οποία έβρισκαν καταφύγιο για δροσιά και ξεκούραση.

Ο Τζινούρκης βρίσκεται σε υψόμετρο 300 m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας, σε μια απόμερη περιοχή στο μέσο περίπου της κοιλάδας του Μαυροκόλυμπου, ο οποίος καταλήγει στη δυτική παφιακή θάλασσα, μετά από μια συνολική διαδρομή μήκους 15 km. Η ποταμόλιμνη του Τζινούρκη έχει κυκλικό περίπου σχήμα και δημιουργήθηκε στη βάση ενός μικρού αλλά πολύ γραφικού καταρράκτη ύψους 4 m. Η ποταμόλιμνη έχει νερό ολόχρονα αφού ο ποταμός Μαυροκόλυμπος τροφοδοτείται συνέχεια με νερό από διάφορες φυσικές πηγές μέσα στην κοιλάδα, όμως μετά από έντονες χειμερινές βροχές αποκτά μεγαλύτερες διαστάσεις.

Η ποταμόλιμνη είναι προστατευμένη μέσα σε ένα μικρό φαράγγι, περικυκλωμένη από υγρούς γκρεμούς που στάζουν συνέχεια νερό και στους οποίους έχουν σχηματιστεί πανέμορφοι ποτάμιοι σταλακτίτες. Για να προσεγγίσεις την κρυμμένη αυτή όαση χρειάζεται να διασχίσεις τον σκιερό ποταμό, περνώντας μέσα από ένα πυκνό παραποτάμιο δάσος με τρεχούμενα νερά και γαλάζιες ποταμόλιμνες. Οι απόκρημνες όχθες της λίμνης είναι υγρές και καταπράσινες, καλυμμένες με άγρια φυσική βλάστηση από υδρόφιλα είδη (Adiantum capillus-veneris, Equisetum telmateia, Parietaria judaica κ.ά.), που προσδίδουν στο μέρος μια εξωτική ομορφιά και θυμίζουν τροπικό δάσος. Η πυκνή παραποτάμια βλάστηση της κοιλάδας περιλαμβάνει πλατάνια (Platanus orientalis), συκιές (Ficus carica), αροδάφνες (Nerium oleander), βάτους (Rubus sanctus), δρύες (Quercus infectoria subsp. veneris), περνιές (Quercus coccifera subsp. calliprinos) και σφένταμνους (Acer obtusifolium).

Μέχρι πριν μερικά χρόνια η ποταμόλιμνη ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακή αφού ήταν κρυμμένη στη σκιερή αγκαλιά ενός αιωνόβιου δρυ που έστεκε αγέρωχος στις όχθες της. Δυστυχώς, η φυσιογνωμία της πανέμορφης αυτής τοποθεσίας αλλοιώθηκε αισθητά μετά από την πτώση του δρυ. Επιπλέον, η μεταφορά από τον ποταμό και η εναπόθεση μεγάλης ποσότητας φερτών υλικών (χώματος, βράχων, πετρών, καλαμιών, κορμών κ.ά.) αλλάζει συχνά το βάθος και γενικά τις διαστάσεις της ποταμόλιμνης, την πορεία της κοίτης του ποταμού και το σημείο πτώσης του καταρράκτη. Αν και το θέαμα του χειμώνα είναι πιο εντυπωσιακό, ιδιαίτερα όταν ο ποταμός κατέρχεται ορμητικός μετά από καταρρακτώδεις βροχές, εντούτοις το όλο σκηνικό της τοποθεσίας γοητεύει όποιον είναι τυχερός να το απολαύσει από κοντά οποιαδήποτε εποχή.

Ο αιωνόβιος δρυς του Τζινούρκη όρθωνε το ανάστημά του για πολλά χρόνια πάνω από τη λίμνη σαν να την προστάτευε στην αγκαλιά του. Όμως, δεν άντεξε άλλο το βάρος του εξαιτίας της πολύ μεγάλης κλίσης του κορμού αλλά και του άνισου αγώνα με την ορμητική ροή και τη διαβρωτική δύναμη του νερού του ποταμού. Δυστυχώς, πριν μερικά χρόνια ξεριζώθηκε και έπεσε μέσα στη λίμνη, αφαιρώντας από το τοπίο μεγάλο μέρος της μαγείας του. Πριν ξεριζωθεί ο δρυς, η ποταμόλιμνη βρισκόταν συνέχεια υπό σκιά διαμορφώνοντας συνθήκες δέους και θαυμασμού. Ο μεγάλων διαστάσεων δρυς που υπήρχε στο μέρος υπολογίστηκε ότι είχε ηλικία 300-350 χρόνων περίπου. Σήμερα παραμένει βουβό στον χώρο ένα μέρος του κορμού, αδιάψευστος μάρτυρας της επιβλητικής παρουσίας του δρυ στον παρελθόν.

Κοντά στην ποταμόλιμνη σώζονται τα ερείπια ενός νερόμυλου, που λειτουργούσε παλαιότερα για άλεσμα του σιταριού με τη δύναμη του τρεχούμενου νερού. Ο νερόμυλος ήταν γνωστός στους κατοίκους ως μύλος του Τζινούρκη. Σήμερα σώζεται μόνο ο τοίχος του νερόμυλου, καλυμμένος και κρυμμένος από την άγρια βλάστηση. Ο νερόμυλος φαίνεται να είναι της περιόδου της Τουρκοκρατίας και ανήκε στο μοναστήρι του Αγίου Νεοφύτου, που βρίσκεται σε κοντινή απόσταση. Ο μύλος λειτουργούσε μέχρι περίπου τα τέλη της δεκαετίας του 1940. Από προφορικές μαρτυρίες και γραπτές πηγές, υπάρχουν πληροφορίες για την ύπαρξη ακόμα ενός νερόμυλου στην τοποθεσία αυτή, ο οποίος καταστράφηκε και ίσως αντικαταστάθηκε από τον μύλο που διατηρείται μέχρι σήμερα αλλά σε ερειπωμένη κατάσταση. Αξίζει να σημειωθεί ότι σε ολόκληρη την κοιλάδα του Μαυροκόλυμπου λειτουργούσαν περισσότεροι από 20 νερόμυλοι, αριθμός πολύ μεγάλος για μια τόσο μικρού μήκους κοιλάδα.

Η τοποθεσία Τζινούρκης δεν αναφέρεται στους καταλόγους τοπωνυμίων ή στους κτηματικούς χάρτες, ούτε γνωρίζουμε με σιγουριά την προέλευση του ονόματος αυτού. Αν και ακούγεται παράξενο όνομα, υπάρχουν δύο πιθανές εκδοχές, που και οι δύο πηγάζουν από το επίθετο τζινούρκος ή τζιαινούρκος που σημαίνει καινούριος. Η πρώτη εκδοχή σχετίζεται με την ύπαρξη των δύο νερόμυλων και εξηγεί το όνομα από τον καινούριο νερόμυλο, ο οποίος ίσως αντικατέστησε τον παλαιότερο που καταστράφηκε. Σύμφωνα με τη δεύτερη εκδοχή, μπορεί το όνομα να υποδηλώνει ότι πιθανόν ο κόλυμπος αυτός να μην υπήρχε ανέκαθεν εκεί αλλά ίσως δημιουργήθηκε σε μεταγενέστερα χρόνια, μιας και είναι σύνηθες φαινόμενο η τοπογραφία της κοίτης ενός ποταμού να μεταβάλλεται ή να αλλοιώνεται στο πέρασμα του χρόνου. Παρόλο που η ποταμόλιμνη είναι γνωστή στους κατοίκους της Κοίλης ως Κόλυμπος του Τζινούρκη, σε πιο πρόσφατα χρόνια, της δόθηκε και το όνομα Κόλυμπος του Σίμου επειδή στη λίμνη αυτή πνίγηκε κάποιος κάτοικος του χωριού με το όνομα Σίμος.

Ο Τζινούρκης προσεγγίζεται σχετικά εύκολα είτε με αυτοκίνητο είτε διασχίζοντας τον ποταμό από τα Λουτρά του Άδωνη προς τα πάνω. Είναι προσβάσιμο και επισκέψιμο μέρος αλλά χρειάζεται να διαμορφωθεί κάποιο μονοπάτι ώστε να συνδέονται όλα τα σπουδαία σημεία της κοιλάδας του Μαυροκόλυμπου. Προς το παρόν είναι απαραίτητη η χρήση ψηλού αυτοκινήτου με κίνηση και στους τέσσερις τροχούς για προσέγγιση του μέρους και λίγο περπάτημα μέσα στον ποταμό.

Το ειδυλλιακό αυτό μέρος είναι κατάλληλο για όσους προτιμούν την πεζοπορία, τη μελέτη της φύσης και την ηρεμία σε παραποτάμια τοπία. Η τοπική κοινότητα σχεδιάζει να αναδείξει αυτόν τον θησαυρό που κοσμεί τη φύση της και να δημιουργήσει πρόσβαση με μονοπάτι για όσους ενδιαφέρονται να τον απολαύσουν από κοντά. Το μονοπάτι θα διασχίζει μεγάλο μέρος της κοιλάδας από το φαράγγι του Μαρτυρίου μέχρι τον Μαυροκόλυμπο, αξιοποιώντας υφιστάμενο μονοπάτι που χρησιμοποιούσαν παλαιότερα οι κάτοικοι της περιοχής και το οποίο τα τελευταία χρόνια καλύφθηκε με άγρια βλάστηση.

Η γαλήνια αυτή τοποθεσία χρειάζεται προστασία από τους αρμόδιους κρατικούς φορείς για να την απολαμβάνουμε για πάντα, αλλά και κατάλληλη διαχείριση από την τοπική κοινότητα ώστε από τη μια να αξιοποιηθεί τουριστικά αλλά από την άλλη να διασφαλιστεί η διατήρηση της φυσιογνωμίας και της περιβαλλοντική της αξίας. Χρειάζεται να γίνουν οι ελάχιστες αναγκαίες παρεμβάσεις για να επανέλθουν οι πραγματικές διαστάσεις της ποταμόλιμνης και η πρόσβαση να εξασφαλιστεί με φιλικές προς το περιβάλλον εργασίες. Οι επισκέπτες οφείλουν να σεβαστούν το στολίδι αυτό της φύσης και να μην προβούν σε οποιεσδήποτε ενέργειες που μπορεί να προξενήσουν ζημιές στο περιβάλλον και την αισθητική του χώρου.

Ευχαριστίες: Θερμές ευχαριστίες προς τον κοινοτάρχη της Κοίλης κ. Μιχαλάκη Ευθυμίου για τη βοήθεια και τις χρήσιμες πληροφορίες που μας έδωσε για την τοποθεσία. Ευχαριστούμε επίσης τους φίλους και συνεργάτες Γιάννη Κυπρή και Κώστα Οικονομίδη για τα σημαντικά στοιχεία που μας παραχώρησαν από το αρχείο τους σχετικά με τον νερόμυλο του Τζινούρκη, καθώς και τον πρώτο λειτουργό του Τμήματος Δασών κ. Τάκη Παπαχριστοφόρου για τα στοιχεία που μας έδωσε σχετικά με τον αιωνόβιο δρυ που κατέπεσε στη λίμνη.