Διασχίζοντας τον απόκοσμο λαβύρινθο της Φαρκονιάς

Ένα φαράγγι πραγματικό μεγαλείο, απομονωμένο και κρυμμένο στα βάθη της παφιακής φύσης. Η εξερεύνηση του φαραγγιού της Φαρκονιάς αποτελεί μια από τις πιο δύσκολες και συναρπαστικές αποστολές του Cyprus Discoverer. Μια αλησμόνητη εμπειρία γεμάτη περιπέτεια και ενθουσιασμό. Ένα από τα πιο θεαματικά φαράγγια του νησιού μας, που ξεδιπλώνει τις αρετές του στην απόμερη και δύσβατη κοιλάδα του ποταμού Άσπρου κοντά στην Πέγεια και τον Κάθικα. Κάθε παφιακό φαράγγι που ανακαλύπτουμε αποδεικνύει περίτρανα πως η επαρχία της Πάφου διαθέτει τα περισσότερα και πιο εντυπωσιακά φαράγγια της Κύπρου.

Το στενό και επιβλητικό φαράγγι της Φαρκονιάς γοητεύει και σκλαβώνει όποιον κατορθώσει να το κατακτήσει. Η μεγαλοπρέπεια και το μυστήριο που το συντροφεύουν σε προ(σ)καλούν να το προσεγγίσεις, να το διασχίσεις και να το εξερευνήσεις με κάθε λεπτομέρεια. Η κατάκτηση του δύσβατου αυτού λαβύρινθου προσφέρει πρωτόγνωρες συγκινήσεις. Πρόκειται για ένα ανεκτίμητο γεωλογικό θησαυρό που ανεβάζει στα ύψη την αδρεναλίνη σου και ενθουσιάζει την καρδιά σου τόσο με τη συγκλονιστική του τοπογραφία όσο και με τη περιπετειώδη περιδιάβασή του. Αυτό το διαμάντι της παφιακής φύσης παρέμενε άγνωστο στο ευρύ κοινό, ακόμα και σε κατοίκους της περιοχής, γιατί είναι αφιλόξενο και επικίνδυνο μέρος.

Ο Άσπρος Ποταμός ή Ποταμός της Φαρκονιάς πηγάζει από τη λοφώδη περιοχή του Κάθικα (υψόμετρο 600 m) και με δυτική κατεύθυνση ρέει προς τη θαλάσσια περιοχή του Αγίου Γεωργίου της Πέγειας. Ο ποταμός έχει μήκος 10 km και ρέει μόνο τους χειμερινούς και εαρινούς μήνες, ανάλογα με την ποσότητα των χειμερινών βροχών.

Το μεγαλοπρεπές φαράγγι της Φαρκονιάς σχηματίστηκε στο μέσο περίπου της κοιλάδας του ποταμού Άσπρου και έχει συνολικό μήκος τουλάχιστον 3,5 km. Σχηματίστηκε σε υψόμετρο μεταξύ 100-350 m πάνω από το επίπεδο της θάλασσας. Εκτείνεται κατά μήκος των διοικητικών ορίων της Πέγειας και του Κάθικα και μεγάλο μέρος του περιλαμβάνεται στα όρια του κρατικού δάσους της Πέγειας. Το φαράγγι οφείλει το όνομά του στην τοποθεσία Φαρκονιά, μια επιβλητική περιοχή με ψηλούς ασβεστολιθικούς γκρεμούς, όπου σε παλαιότερα χρόνια έβρισκαν καταφύγιο πολλά φαλκόνια και άλλα αρπακτικά πουλιά.

Η Φαρκονιά αποτελεί ίσως το μεγαλύτερο στενό φαράγγι της Κύπρου, με το πλάτος του σε πολλά σημεία να μην ξεπερνά τα 1-2 m και σε κάποια πιο ανοιχτά τμήματά του να φτάνει μέχρι 6 m. Το ύψος των κατακόρυφων γκρεμών του στενού φαραγγιού κυμαίνεται από 5 μέχρι 20 m, αλλά οι επιβλητικές, απόκρημνες πλαγιές της κοιλάδας πλησιάζουν τα 100 m ύψος.

Η δημιουργία του φαραγγιού οφείλεται τόσο στις διαβρωτικές διεργασίες του ορμητικού νερού του ποταμού Άσπρου πάνω στα ασβεστολιθικά πετρώματα της κοιλάδας, όσο και στον ανανεωμένο κύκλο διάβρωσης ως αποτέλεσμα της ανύψωσης της ξηράς σε σχέση με τη θάλασσα μέσα στους γεωλογικούς αιώνες. Μπορεί κανείς να αντιληφθεί την ανανέωση της ποτάμιας διάβρωσης όταν προσέξει στα τοιχώματα του φαραγγιού τις διάφορες παράλληλες ραβδώσεις σε διαφορετικά ύψη, οι οποίες τονίζουν παλαιότερα επίπεδα της στάθμης του ποταμού. Τα πετρώματα του φαραγγιού περιλαμβάνουν μάργες και κρητίδες του γεωλογικού σχηματισμού της Πάχνας.

Όταν εισέλθεις στο φαράγγι δεν μπορείς να μην ενθουσιαστείς από τον γεωλογικό παράδεισο που αποκαλύπτεται μπροστά στα μάτια σου. Νιώθεις να ταξιδεύεις μέσα σε ένα απόκοσμο, κρυμμένο λαβύρινθο στα έγκατα της παφιακής φύσης. Το δέος της απομόνωσης σε αυτό το απόμερο και δύσβατο φαράγγι είναι μοναδικό συναίσθημα και εμπειρία ζωής. Η φιδίσια, δαιδαλώδης διαδρομή του σε εντυπωσιάζει και σε κάνει να ανυπομονείς συνεχώς να δεις τι σου επιφυλάσσει στη συνέχεια. Οι πλαγιές του φαραγγιού είναι πολύ απότομες και σε πολλά σημεία κάθετες, δίνοντας την εντύπωση ότι κόπηκαν από ανθρώπινο χέρι. Η μεγαλοπρέπεια και η αγριάδα του απρόσιτου φαραγγιού προκαλούν στον επισκέπτη δέος και θαυμασμό. Λόγω της απόκρημνης τοπογραφίας του, το φαράγγι προσεγγίζεται πολύ δύσκολα μόνο από ελάχιστα σημεία, αλλά γενικά είναι ανέφικτο να διαβεί κανείς ολόκληρο το φαράγγι, συνεχόμενα από τη μια άκρη στην άλλη, γιατί στο μέσο του υπάρχει ένας ψηλός γκρεμός ύψους 10 m, που καθιστά ακατόρθωτη τη συνέχιση της πορείας ως το τέρμα του. Όταν το φαράγγι έχει νερό τους χειμερινούς μήνες, στον γκρεμό αυτό σχηματίζεται ένας ψηλός και εντυπωσιακός καταρράκτης.

Τα ψηλά ευθυτενή κυπαρίσσια και άλλα δέντρα με παράξενη κόμη μέσα στη δύσβατη κοιλάδα, τα μικρά σπήλαια και κοιλώματα των διαβρωμένων ασβεστολιθικών βράχων και τα περίεργα σχήματα στα τοιχώματα του φαραγγιού σε ενθουσιάζουν και σε κάνουν να θες να τα περιεργαστείς για ώρες. Διασχίζοντας το φαράγγι συναντάς πολλούς σκόρπιους βράχους διαφόρων μεγεθών, οι οποίοι σε κάποιες περιπτώσεις φράσσουν την κοίτη του ποταμού δημιουργώντας μικρούς καταρράκτες και ποταμόλιμνες. Εντυπωσιάζουν οι πολλές πέτρινες αψίδες τις οποίες σχημάτισαν βράχοι που έπεσαν από ψηλά αλλά σφηνώθηκαν στην κορυφή της σχισμής του φαραγγιού. Στην κοίτη του ποταμού δημιουργείται ένα μωσαϊκό με πέτρες διαφόρων χρωματισμών, γεγονός που αποδεικνύει ότι ο ποταμός αποσαθρώνει και παρασύρει στο πέρασμα του πετρώματα από διαφορετικούς γεωλογικούς σχηματισμούς. Οι ρόδινες πέτρες προέρχονται από τα ροδόχρωμα αργιλώδη πετρώματα του σχηματισμού του Κάθικα που απαντούν σε ψηλότερα σημεία της κοιλάδας.

Σε ανοίγματα του φαραγγιού φυτρώνει άγρια βλάστηση με κυπαρίσσια, αροδάφνες, βάτους, συκιές, σχινιές, τρεμιθιές και άλλα είδη θάμνων, ενώ στα κατακόρυφα ασβεστολιθικά του τοιχώματα ευδοκιμεί η πανέμορφη Κενταύρεα του Ακάμα (Centaurea akamantis), σπάνιο ενδημικό φυτό του Ακάμα που περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου.

Η Φαρκονιά μοιάζει αρκετά με τα γειτονικά φαράγγια του Άβακα και των Κουφών ή της Ειρήνης ως προς τα πετρώματα και τη γεωμορφολογική φυσιογνωμία, αλλά είναι πιο επιβλητικό φαράγγι επειδή είναι πολύ πιο στενό και μακρύ με πολλούς βράχους-αψίδες στην οροφή του. Υστερεί όμως στο γεγονός ότι δεν έχει ολόχρονα νερό και τον χειμώνα είναι απροσπέλαστο.

Το φαράγγι της Φαρκονιάς δεν προσεγγίζεται εύκολα και δεν είναι επισκέψιμο. Πρέπει να γνωρίζει κανείς τα κατάλληλα σημεία εισόδου στο φαράγγι και χρειάζεται αρκετό και δύσκολο περπάτημα σε απότομες και πυκνόφυτες πλαγιές μέχρι να εισέλθεις μέσα στη δύσβατη κοιλάδα. Η περιδιάβαση του φαραγγιού απαιτεί πολύωρη περιπέτεια και χρειάζεται καλή προετοιμασία και κατάλληλος εξοπλισμός. Το φαράγγι σε γοητεύει οποιαδήποτε εποχή και να το επισκεφτείς, όμως η διάβασή του τον χειμώνα είναι πολύ ριψοκίνδυνη και δεν συνιστάται γιατί η ορμητική ροή του νερού το καθιστά απροσπέλαστο. Ακόμα και τους καλοκαιρινούς μήνες που η ροή του νερού σταματά, ο επισκέπτης συναντά δυσκολίες γιατί υπάρχουν υψομετρικά επίπεδα σε κάποια σημεία που δυσκολεύουν την ανάβαση.

Όσο δύσκολη και να είναι η προσέγγιση και η διάβαση του φαραγγιού, αποτελεί ένα παράδεισο για τους φυσιολάτρες και τους εξερευνητές. Δυστυχώς, όμως, δύσκολα μπορεί να αξιοποιηθεί τουριστικά λόγω του μεγάλου βαθμού δυσκολίας ως προς την προσβασιμότητα. Δεν συστήνεται σε άτομα που δεν έχουν ορειβατικές ικανότητες και εμπειρίες. Το γεωλογικό αυτό στολίδι χρειάζεται προστασία και έτσι οι τολμηροί επισκέπτες οφείλουν να το σεβαστούν και να αποφύγουν οποιεσδήποτε ενέργειες που μπορούν να αλλοιώσουν τη φυσιογνωμία του φαραγγιού και να επηράσουν αρνητικά τη βιοποικιλότητα που φιλοξενεί.

Ευχαριστίες: Θερμές ευχαριστίες προς την Αθηνά Παπαθεοδούλου για τη βοήθεια στην εύρεση σημείου πρόσβασης στο φαράγγι, καθώς και τους φίλους και συνεργάτες Κώστα Κκολή, Ανθή Κκολή, Μαρίνο Κλεάνθους, Μιχάλη Παρασκευόπουλο και Αντώνη Τούρο, με τους οποίους ζήσαμε μαζί τη δύσκολη και συγκλονιστική αυτή περιπέτεια στο φαράγγι της Φαρκονιάς το 2019.