Ο παράδεισος των βράχων στο φαράγγι του Πετράτη

Μπορεί το δημοφιλές φαράγγι του Άβακα να κρατά τα σκήπτρα της επισκεψιμότητας από κάθε άλλο φαράγγι της Κύπρου, όμως η φύση της Πάφου μας παραδίδει μια πολύτιμη γεωλογική κληρονομιά με πολλά άλλα πανέμορφα φαράγγια, που αποκαλύπτουν τις δικές τους γεωμορφολογικές περγαμηνές στους τολμηρούς εξερευνητές. Στις ανατολικές παρυφές του Ακάμα απλώνεται το μεγαλείο ενός δύσβατου φαραγγιού, που δίκαια μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας βραχώδης παράδεισος. Φαράγγι του Πετράτη… ένα από τα πιο επιβλητικά και θεαματικά τοπία του νησιού μας.

Το φαράγγι κρύβεται στην απόμερη και απρόσιτη κοιλάδα του ποταμού Πετράτη, μεταξύ του Νέου Χωριού και της Ανδρολίκους, σε κοντινή απόσταση από την παράκτια τουριστική περιοχή της Πόλης Χρυσοχούς. Αποκαλύπτει την επιβλητική του παρουσία στα νοτιοανατολικά του Νέου Χωριού, στη διοικητική έκταση του οποίου ανήκει.

Ο ποταμός Πετράτης αρχίζει το ταξίδι του από την κορυφογραμμή της λοφοσειράς του Ακάμα, πάνω από το Νέο Χωριό (υψόμετρο 400 m). Ρέει με βορειοανατολική κατεύθυνση προς τον κόλπο της Χρυσοχούς και εκβάλλει κοντά στο λιμανάκι του Λατσιού. Ο ποταμός έχει μήκος 8 km και ρέει για αρκετή χρονική περίοδο, ειδικά τους χειμερινούς και εαρινούς μήνες. Η ροή του στηρίζεται στη βροχόπτωση με αποτέλεσμα να μην είναι σταθερή κάθε χρόνο.

Ο πολύτιμος γεωλογικός θησαυρός του Πετράτη ενθουσιάζει κάθε λάτρη της φύσης, της γεωλογίας και της εξερεύνησης. Από την πρώτη στιγμή σού κεντρίζει το ενδιαφέρον και την περιέργεια να το κατακτήσεις ολόκληρο και να μελετήσεις κάθε του γωνιά. Ένας απέραντος βραχώδης παράδεισος ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια σου και εσύ γίνεσαι ένα με το μεγαλείο της φύσης. Η περιδιάβαση αυτού του μοναδικού γεωλογικού μνημείου συνιστά τεράστια πρόκληση και αποτελεί μια συναρπαστική περιπέτεια που διεισδύει στον εσωτερικό σου κόσμο και τον κατακυριεύει.

Το μεγαλοπρεπές φαράγγι σχηματίστηκε στο μέσο περίπου της κοιλάδας του Πετράτη και έχει συνολικό μήκος που ξεπερνά τα 2 km, γεγονός που το κατατάσσει στα μακρύτερα φαράγγια του νησιού μας. Το πιο βαθύ κεντρικό του τμήμα είναι και το πιο επιβλητικό. Το φαράγγι σχηματίστηκε σε υψόμετρο μεταξύ 70-230 m πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Το ύψος των κάθετων γκρεμών του ανέρχεται στα 10-20 m, το βάθος του φαραγγιού φτάνει τα 30 m, ενώ το πλάτος του κυμαίνεται από 10 μέχρι 50 m στα πιο ανοιχτά του τμήματα.

Μπορεί ο Πετράτης να μη διαθέτει την επιβλητική στενότητα των φαραγγιών του Άβακα, της Ειρήνης και της Φαρκονιάς, όμως εκπέμπει μια άγρια ομορφιά και δημιουργεί μια μυστηριώδη και απόκοσμη ατμόσφαιρα. Τα πετρώματα και η βραχώδης τοπογραφία του Πετράτη θυμίζουν πολύ την οροσειρά του Πενταδακτύλου. Η μεγαλοπρέπειά του μπορεί να συγκριθεί με τα μεγάλα ασβεστολιθικά φαράγγια της Κρήτης και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Η πετρώδης τοπογραφία του φαραγγιού έδωσε το όνομα στον ομώνυμο ποταμό που το διαρρέει. Προφανώς, η περιοχή του Πετράτη ονομάστηκε έτσι γιατί πρόκειται για ένα επιβλητικό μέρος γεμάτο πέτρες και βράχους μέσα σε απόκρημνη κοιλάδα με ψηλούς ασβεστολιθικούς γκρεμούς.

Η δημιουργία του φαραγγιού οφείλεται τόσο στη διαβρωτική δύναμη του χειμερινού ορμητικού νερού του ποταμού όσο και στις διάφορες τεκτονικές αναταράξεις αιώνων. Το φαράγγι σχηματίστηκε πάνω σε αυτόχθονα ασβεστολιθικά πετρώματα του γεωλογικού σχηματισμού της Τέρρας, που περιλαμβάνουν υφαλογενείς ασβεστόλιθους του Κατώτερου Μειόκαινου (15 εκατομμύρια χρόνια). Τα σκληρά αυτά πετρώματα αντιστέκονται σθεναρά στη διάβρωση και δημιουργούν καρστικά φαινόμενα με αποτέλεσμα να συμβάλουν στη διαμόρφωση ενός απρόσιτου και δύσβατου τοπίου.

Η οργιαστική βλάστηση, οι σκόρπιοι βράχοι απεριόριστων μεγεθών και σχημάτων, οι επιβλητικοί γκρεμοί με τους παράξενους και εντυπωσιακούς σχηματισμούς, οι μεγάλες ποταμόλιμνες και οι αμέτρητες σπηλιές που σχηματίστηκαν στους γκρεμούς συνθέτουν ένα συναρπαστικό σκηνικό άγριας ομορφιάς. Μια ολόκληρη μέρα δεν είναι αρκετή για να μελετήσεις διεξοδικά κάθε λεπτομέρεια του φαραγγιού. Αρκετοί βράχοι φράσσουν την κοίτη του ποταμού δημιουργώντας μικρούς καταρράκτες και ειδυλλιακές ποταμόλιμνες, οι οποίες διατηρούν νερό ακόμα και το καλοκαίρι.

Διάφοροι βράχοι του Πετράτη σχηματίζουν περίεργες μορφές, που θυμίζουν άλλοτε ανθρώπινα πρόσωπα και άλλοτε παραπέμπουν σε σχήματα ζώων ή οχυρωματικών πύργων. Οι πολυάριθμες σπηλιές και σχισμές στους γκρεμούς είναι οι ακοίμητοι φρουροί του φαραγγιού και σε σαγηνεύουν με τα παράξενα σχήματα της πρόσοψής τους. Εξέχουσα θέση κατέχει το κρυμμένο σπηλαιοφάραγγο του Πετράτη, το οποίο δημιουργήθηκε σε μεγάλη σχισμή ενός γκρεμού και έχει είσοδο και έξοδο, με βράχους-αψίδες και ανοίγματα στην οροφή. Η σπηλιά αυτή αποτελεί σπουδαίο καταφύγιο για τη μοναδική μας φρουτονυχτερίδα, τον Νυχτοπάππαρο (Rousettus aegyptiacus), αλλά και μερικά άλλα είδη νυχτερίδων. Η προσεκτική διέλευση μέσα από το σπηλαιοφάραγγο είναι μοναδική εμπειρία αλλά συνάμα προϋποθέτει τον σεβασμό προς τα εντυπωσιακά αυτά ζώα που κουρνιάζουν στις οροφές της σπηλιάς κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Μεγάλος μέρος του φαραγγιού περιλαμβάνεται στα όρια του Εθνικού Δασικού Πάρκου του Ακάμα. Ο Πετράτης αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000 ως Τόπος Κοινοτικής Σημασίας (ΤΚΣ) και Ζώνη Ειδικής Προστασίας (ΖΕΠ) γιατί φιλοξενεί σημαντικά είδη χλωρίδας και πανίδας. Ξεχωρίζει η παρουσία των νυχτοπάππαρων, αλλά συναντούμε και πολλά είδη θηλαστικών, πουλιών, ερπετών, αμφιβίων και ασπόνδυλων ζώων, που βρίσκουν καταφύγιο μέσα στην απόκρημνη κοιλάδα. Κατά μήκος του ποταμού σχηματίζονται πυκνές συστάδες αροδαφνών, ενώ στο φαράγγι φυτρώνουν κυπαρίσσια, ελιές, τερατσιές, περνιές, ρασιά, μοσφιλιές, συκιές και άλλα είδη θάμνων και ποωδών φυτών. Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία δύο σπάνιων φυτών, του ημιπαρασιτικού θάμνου Osyris alba και του αμφίβιου φυτού Callitriche brutia, που περιλαμβάνονται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου.

Το φαράγγι απειλείται από υπερβόσκηση, πυρκαγιές και πιθανή λατόμευση. Κοντά στην Ανδρολίκου, ανατολικά του Πετράτη, λειτουργούν μεγάλα λατομεία εξόρυξης ασβεστολιθικού πετρώματος για παραγωγή θραυστών σκύρων και άμμου, τα οποία χρησιμοποιούνται για κάλυψη των αναγκών της οικοδομικής βιομηχανίας, της οδοποιίας και των μεγάλων κατασκευαστικών έργων της επαρχίας Πάφου. Το κράτος οφείλει να προστατεύσει τον Πετράτη από πιθανή λατόμευση ώστε το μοναδικό αυτό μνημείο της φύσης να διατηρηθεί αδιατάρακτο.

Ο Πετράτης, προσεγγίζεται από χωματόδρομο καλή κατάστασης, που οδηγεί από την Ανδρολίκου στο Νέο Χωριό, αλλά και ένα άλλο χωματόδρομο κακής κατάστασης από το Λατσί. Δεν είναι όμως επισκέψιμο μέρος για το ευρύ κοινό αφού η περιδιάβαση του φαραγγιού είναι πολύωρη και ιδιαίτερα δύσκολη σε δύσβατες πλαγιές με πολλούς βράχους. Το φαράγγι είναι ελκυστικό όλες τις εποχές αλλά είναι πιο ενδιαφέρον τον χειμώνα που είναι καταπράσινο και έχει τρεχούμενα νερά.

Μπορεί η διάσχιση του φαραγγιού να έχει μεγάλο βαθμό δυσκολίας και να εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλεια του επισκέπτη, εντούτοις αποτελεί ένα ελκυστικό καταφύγιο για τους φυσιολάτρες και τους εξερευνητές. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί τουριστικά με τη διαμόρφωση ενός μονοπατιού μελέτης της φύσης, αλλά η περιβαλλοντική ευαισθησία του φαραγγιού πρέπει να προσεχθεί ώστε να μη θυσιαστεί για χάρη του τουρισμού, παρά μόνο αν η επισκεψιμότητα και η προστασία του συνδυαστούν αρμονικά. Οι επισκέπτες του φαραγγιού πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί και να αποφεύγουν οποιεσδήποτε ενέργειες που μπορούν να προξενήσουν ζημιές στα πετρώματα και την άγρια ζωή που φιλοξενεί.

Ευχαριστίες: Ευχαριστώ πολύ τους φίλους και συνεργάτες Ηλιάνα Διονυσίου και Στέλιο Αριστείδου με τους οποίους κατορθώσαμε μαζί να κατακτήσουμε το δύσβατο φαράγγι του Πετράτη. Θερμές ευχαριστίες προς τον κοινοτάρχη του Νέου Χωριού κ. Αντρέα Μάχιμο και τους λειτουργούς του Τμήματος Δασών κ. Χαράλαμπο Χριστοδούλου και Χάρη Νικολάου για τις χρήσιμες πληροφορίες που μας πρόσφεραν για το φαράγγι.