Φαρκονιά, ο βασιλιάς των κυπριακών φαραγγιών

Όταν βιώνεις ανεπανάληπτες στιγμές μέσα σε ένα παραμυθένιο φαράγγι, δεν είναι εύκολο να περιγράψεις τα συναισθήματα που πλημμυρίζουν τον εσωτερικό σου κόσμο. Και ειδικά όταν πρόκειται για το πιο συναρπαστικό και εντυπωσιακό φαράγγι της Κύπρου, η περιγραφή δεν μπορεί να αποτυπώσει με ακρίβεια αυτά που αισθάνεται η ψυχή σου. Το φαράγγι της Φαρκονιάς θα μπορούσε κάλλιστα να χαρακτηριστεί ως ο βασιλιάς των κυπριακών φαραγγιών. Ένα μεγαλείο της φύσης που κρύβεται στα έγκατα της κοιλάδας του ποταμού Άσπρου, στις νότιες παρυφές του Ακάμα.

Μπορεί η εξερεύνηση του φαραγγιού να αποτελεί ένα δύσκολο και ριψοκίνδυνο εγχείρημα, όμως η περιπέτεια αυτή συνοδεύεται από εμπειρίες ζωής, γεμάτες μαγεία και ενθουσιασμό, στις οποίες κάθε εξερευνητής και πεζοπόρος δεν μπορεί εύκολα να αντισταθεί. Μετά την πρώτη δημοσίευση του Cyprus Discoverer για το φαράγγι της Φαρκονιάς, παρουσιάζοντας φωτογραφίες από το δυτικό του τμήμα, αυτή τη φορά σάς αποκαλύπτουμε τους θησαυρούς που εμπερικλείει στο εσωτερικό του το ανατολικό και ανώτερο τμήμα του. Είναι ανέφικτο να διαβεί κανείς συνεχόμενα ολόκληρο το φαράγγι γιατί στο μέσο της διαδρομής υπάρχει ένας ψηλός γκρεμός ύψους 10 με 15 m, ο οποίος χωρίζει το φαράγγι στα δύο. Συνεπώς, χρειάζονται δύο ξεχωριστές αποστολές για να το εξερευνήσεις ολόκληρο.

Το φαράγγι της Φαρκονιάς βρίσκεται στην κοιλάδα του ποταμού Άσπρου, νότια του οροπεδίου Μούντικο και περιλαμβάνεται στα διοικητικά όρια της Πέγειας και του Κάθικα. Ο Άσπρος Ποταμός ξεκινά το ταξίδι του από τη λοφώδη περιοχή του Κάθικα και με δυτική κατεύθυνση καταλήγει στη θαλάσσια περιοχή νότια της Τοξεύτρας, μετά από μια διαδρομή 10 km. Δυστυχώς, δεν έχει μόνιμη ροή νερού αλλά ρέει κυρίως τους χειμερινούς μήνες, ανάλογα με την ποσότητα της βροχόπτωσης. Σε κάποια σημεία στο ανώτερο τμήμα της κοιλάδας υπάρχει περιστασιακά ροή νερού για περισσότερη χρονική διάρκεια. Το στενό όμως τμήμα του φαραγγιού δεν διαθέτει νερό στη μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου εκτός από κάποιες ποταμόλιμνες που διατηρούνται για περισσότερους μήνες.

Η περιδιάβαση του φαραγγιού της Φαρκονιάς αποτελεί μια ονειρική εμπειρία που συνεχώς εκπέμπει δέος και μυστήριο. Το πολύ στενό και βαθύ φαράγγι ενθουσιάζει όποιον κατορθώσει να το κατακτήσει, αφού προσφέρει πρωτόγνωρες συγκινήσεις, αποκαλύπτει στα μάτια σου εικόνες ασύγκριτης ομορφιάς και ανεβάζει στα ύψη την αδρεναλίνη σου. Καθώς διασχίζεις τον λαβύρινθο της Φαρκονιάς, αβίαστα συνειδητοποιείς ότι τα πιο γνωστά φαράγγια του Άβακα, των Κουφών και του Πετράτη είναι πολύ λίγα μπροστά του. Αναμφισβήτητα, η Φαρκονιά, αν και δεν έχει ολόχρονα νερό, είναι πιο επιβλητικό και συναρπαστικό φαράγγι επειδή έχει πολύ μεγαλύτερο μήκος, είναι πολύ πιο στενό και έχει πολλούς βράχους-αψίδες.

Η Φαρκονιά αποτελεί το μεγαλύτερο σε μήκος στενό φαράγγι της Κύπρου αφού το στενό τμήμα του έχει μήκος που ξεπερνά τα 2 km και το πλάτος του σε πολλά σημεία δεν υπερβαίνει τα 1-2 m. Το στενό φαράγγι εκτείνεται σε υψόμετρο 150-300 m και έχει υψομετρική διαφορά 150 m από την αρχή μέχρι το τέρμα του. Το ύψος των κατακόρυφων γκρεμών του κυμαίνεται από 5 μέχρι 20 m.

Στην ανατολική είσοδο του στενού τμήματος του φαραγγιού σε καλωσορίζει μια φυσική αψίδα με ένα μεγάλο κατακόρυφο και μυτερό βράχο που θυμίζει λαιμητόμο. Ο βράχος αυτός είναι σφηνωμένος στη σχισμή της οροφής και μοιάζει με φύλακα προστάτη του φαραγγιού. Πριν την αψίδα της εισόδου απλώνεται ένα μεγάλο ανοιχτό πλάτωμα μήκους 35 m και πλάτους 20 m, που το στολίζουν ψηλά και επιβλητικά πλατάνια, ιδανικός χώρος για ξεκούραση πριν την είσοδο στον εσωτερικό κόσμο της Φαρκονιάς.

Η φιδίσια και δαιδαλώδης διαδρομή μέσα στο στενό και βαθύ φαράγγι είναι ταξίδι μέσα σε ένα απόκοσμο, κρυμμένο λαβύρινθο, που σε κάνει να νιώθεις ότι διασχίζεις τον μυστικό δρόμο προς τον παράδεισο… Το δέος της απομόνωσης σε αυτό το απόμερο και δύσβατο φαράγγι σε αγκαλιάζει και σε συντροφεύει διαρκώς. Δεν είναι τυχαίο που οι κάτοικοι της περιοχής ονόμασαν Χάστρες το αφιλόξενο αυτό μέρος. Αδυνατείς να πιστέψεις ότι η φύση δημιούργησε αυτή τη βαθιά σχισμή μόνο με τη διάβρωση του ποταμού, αφού περνά από το μυαλό σου η σκέψη ότι κάποια εσωτερική δύναμη από το υπέδαφος έσχισε τη γη και διαμόρφωσε αυτό το επιβλητικό ρήγμα.

Το φαράγγι συνιστά ένα πραγματικό γεωλογικό μουσείο όπου μπορεί ο επισκέπτης να θαυμάσει τα καλλιτεχνικά χαρίσματα της φύσης. Οι μάργες και οι κρητίδες του γεωλογικού σχηματισμού της Πάχνας μεγαλούργησαν μέσα στο φαράγγι, δημιουργώντας αμέτρητα περίτεχνα σχέδια, τα οποία αποτελούν αριστουργηματικά έργα τέχνης. Η φύση είχε τα κέφια της όταν για εκατομμύρια χρόνια σχημάτιζε αυτό το φαράγγι και το προίκισε με όλα αυτά τα γεωλογικά δώρα που κοσμούν τους κατακόρυφους γκρεμούς του.

Οι καμπύλες ραβδώσεις και οι ποικιλόμορφες καλλιτεχνικές δημιουργίες στα τοιχώματα του φαραγγιού δεν μπορούν παρά να σε μαγέψουν. Παντού κοιλώματα στους βράχους, ανάγλυφες μορφές και περίεργα σχήματα που δεν χορταίνεις να απολαμβάνεις και να καμαρώνεις. Συνέχεια εντοπίζεις μορφές στους βράχους, κάποτε ήπιες και κάποτε τρομακτικές, οι οποίες σου δημιουργούν την αίσθηση ότι σε παρακολουθούν σε κάθε σου βήμα και από στιγμή σε στιγμή θα ζωντανέψουν μπροστά στα μάτια σου. Άλλες ανάγλυφες μορφές στους βράχους θυμίζουν ζώα και άλλες ανθρώπινες φιγούρες και φαντάσματα. Μικροί καταρράκτες και ποταμόλιμνες προσδίδουν μια ιδιαίτερη γοητεία στο φαράγγι, ενώ σε εκπλήσσουν οι πολλές πέτρινες αψίδες, τις οποίες σχημάτισαν βράχοι που έπεσαν από ψηλά αλλά σφηνώθηκαν στην κορυφή της σχισμής του φαραγγιού. Στην κοίτη του ποταμού έχει δημιουργηθεί ένα μωσαϊκό με πέτρες διαφόρων χρωματισμών και μεγεθών.

Στην καρδιά του φαραγγιού επιβάλλει την παρουσία του ένας πανύψηλος γκρεμός, όπου σχηματίζεται ένας μοναδικός και εντυπωσιακός καταρράκτης ύψους 10-15 m όταν ρέει νερό τον χειμώνα. Η θέα από το απόκρημνο αυτό σημείο προς το βάθος του στενού λαβύρινθου είναι ανεπανάληπτη.

Η Φαρκονιά αποτελεί προστατευόμενη περιοχή και συμπεριλαμβάνεται μαζί με τον υπόλοιπο Ακάμα στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000. Σημαντικότερα είδη που φιλοξενεί στον εσωτερικό του κόσμο είναι η σπάνια ενδημική Centaurea akamantis, χασμόφυτο που φυτρώνει αποκλειστικά σε τρία γειτονικά φαράγγια του Ακάμα και πουθενά αλλού στον κόσμο, καθώς και η σπάνια και απειλούμενη φρουτονυχτερίδα μας, ο Νυχτοπάππαρος (Rousettus aegyptiacus), μια μικρή αποικία του οποίου βρήκε καταφύγιο σε μια ψηλή, σκιερή γωνιά κάποιων βράχων του φαραγγιού. Στις απότομες πλαγιές της κοιλάδας επιδεικνύουν το ανάστημά τους πολλά κυπαρίσσια, ενώ σε ανοιχτά τμήματα κάνουν αισθητή την παρουσία τους τα πανύψηλα πλατάνια και διάφορα άλλα δέντρα, θάμνοι και ποώδη φυτά (αροδάφνες, συκιές, ελιές, τερατσιές, περνιές, σχινιές κ.ά.).

Το φαράγγι της Φαρκονιάς δεν προσεγγίζεται εύκολα και δεν είναι επισκέψιμο, ειδικά τον χειμώνα. Η προσέγγιση και η περιδιάβαση του φαραγγιού απαιτεί πολύωρο περπάτημα μεγάλης απόστασης σε δύσβατη κοιλάδα με πυκνή βλάστηση, υψομετρικά επίπεδα με βράχους και διασχίζοντας ποταμόλιμνες. Η απόπειρα κατάκτησης του φαραγγιού προϋποθέτει καλή προετοιμασία, οργάνωση και κατάλληλο εξοπλισμό. Όσοι επιχειρήσουν να περπατήσουν τη Φαρκονιά με δική τους ευθύνη, πρέπει να γνωρίζουν τα κατάλληλα σημεία εισόδου στο φαράγγι και να προσέχουν πολύ από γλιστερά σημεία και ενδεχόμενες κατολισθήσεις βράχων.

Παρά τον μεγάλο βαθμό δυσκολίας ως προς την προσβασιμότητα του φαραγγιού, είναι μια γλυκιά πρόκληση για τους φυσιολάτρες, τους εξερευνητές και τους φωτογράφους. Η τουριστική αξιοποίηση της Φαρκονιάς είναι δύσκολη αλλά όχι ανέφικτη. Εγκυμονεί όμως κινδύνους για άτομα χωρίς ορειβατικές ικανότητες και εμπειρίες. Το γεωλογικό αυτό μνημείο της φύσης μπορεί να αγκαλιάζει με χαρά τους τολμηρούς επισκέπτες του, όμως απαιτεί σεβασμό και προστασία ώστε να μας χαρίζει για πάντα τη μαγεία του.

Ευχαριστίες: Θερμές ευχαριστίες προς τους φίλους και συνεργάτες Κώστα Παπασάββα, Ηλιάνα Διονυσίου, Πανίκο Αβραάμ, Μαρία Αβραάμ και Maks Vasilenko για τη βοήθεια και τη συντροφιά στη δύσκολη αυτή αποστολή, με την οποία ολοκληρώθηκε η εξερεύνηση του φαραγγιού της Φαρκονιάς.