Ο καλλιτέχνης ποταμός της Τζιμένου

Η επαρχία της Πάφου συνεχίζει ακάθεκτα να κρατά τα ηνία της εξερευνητικής δράσης μας τα τελευταία χρόνια αφού δεν παύει ποτέ να μας ανοίγει διάπλατα τους ορίζοντες της φύσης της και να φανερώνει σιγά σιγά όλα τα μυστικά της θέλγητρα. Οι κοιλάδες στην ευρύτερη περιοχή της Λαόνας σφίζουν ολόχρονα από ζωή και σε προσκαλούν για να ανακαλύψεις όλα τα απόκρυφα σημεία τους. Μια άγνωστη και συναρπαστική υδάτινη διαδρομή αποκαλύπτει την παρουσία της στην κοιλάδα της Τζιμένου, στην ευρύτερη περιοχή των χωριών Κρίτου Τέρρα και Ακουρδάλεια. Μια περιοχή όπου η ιστορία, η παράδοση και οι θρύλοι σμίγουν αρμονικά με τη μαγεία της φύσης και τις αστείρευτες πηγές ζωής που κρύβει στα σπλάχνα της.

Η κοιλάδα της Τζιμένου αποτελεί μια από τις πιο όμορφες παραποτάμιες περιοχές της Κύπρου. Η οργιαστική βλάστηση, η μεγάλη υψομετρική κλίση, η ορμητική ροή και οι γλυπτικές δημιουργίες του ποταμού συνθέτουν ένα σκηνικό ασύγκριτης ομορφιάς και προσφέρουν μια συναρπαστική περιπέτεια μέσα στην άγρια φύση. Όσες ώρες και να αφιερώσεις σε αυτή τη μυστική γωνιά της Πάφου είναι λίγες για να χορτάσεις τις ονειρικές στιγμές που ζεις. Στιγμές που σε αναζωογονούν, σε ταξιδεύουν σε σκέψεις μαγικές και σε γεμίζουν με αξέχαστες εικόνες και εμπειρίες.

Ο ποταμός της Τζιμένου διασχίζει λευκά ασβεστολιθικά πετρώματα του γεωλογικού σχηματισμού της Πάχνας, πάνω στα οποία μεγαλούργησε για αιώνες. Ένας ποταμός πραγματικός καλλιτέχνης που παραδίδει μαθήματα γλυπτικής. Αυτός ο υδάτινος γλύπτης σμιλεύει αδιάκοπα τα πετρώματα που βρίσκει στο πέρασμά του και έπλασε υπέροχα βραχώδη γλυπτά που αγγίζουν την τελειότητα.

Λαξευμένα στους βράχους αυλάκια κατευθύνουν αρμονικά τη ροή του τρεχούμενου νερού σε μικρές και μεγάλες ποταμόλιμνες που διαδέχονται η μια την άλλη. Μικροί καταρράκτες και απότομες φυσικές τσουλήθρες προσφέρουν ένα μαγευτικό θέαμα διοχετεύοντας το νερό στις φυσικές πισίνες. Η φιδίσια πορεία και οι γραφικές υδάτινες στροφές της ποταμοδιαδρομής διαμέσου των σκαλισμένων βράχων εξιτάρουν συνεχώς την περιέργεια και την ανυπομονησία σου για την επόμενη ποτάμια ζωγραφιά που θα φανερωθεί μπροστά σου.

Οι μικροί καταρράκτες και οι φυσικές τσουλήθρες ενισχύουν τη μαγεία του τοπίου και σε παρασύρουν στο δικό τους ηχόχρωμα. Ο πιο ψηλός από τους καταρράκτες κερδίζει περισσότερο την παρατηρητικότητά σου αφού ρίχνει ορμητικά το νερό του σε μια βραχώδη γωνιά από ύψος 3 m. Στη βάση του δημιουργήθηκε μια γραφική λίμνη και ένα υγρό κοίλωμα με πλούσια υδρόφιλη βλάστηση και πανέμορφους ποτάμιους σταλακτίτες να στάζουν ασταμάτητα και να σε δροσίζουν. Κάποιος μικρός πράσινος βράχος, ο οποίος προεξέχει στον γκρεμό του καταρράκτη και διακρίνεται μόνο όταν πλησιάσεις, θυμίζει κεφάλι φιδιού, που έτσι όπως λούζεται από το τρεχούμενο νερό μοιάζει σαν να εκτοξεύει το δηλητήριό του.

Δεν μπορούν να περάσουν απαρατήρητα τα καμπυλωμένα περιγράμματα και οι λείες, σκαλισμένες παρυφές των λιμνών, που αποτελούν ακλόνητες αποδείξεις για την αρτιότητα της καλλιτεχνικής έκφρασης του ποταμού. Μια από τις λαξευμένες λίμνες της υπέροχης αυτής ποταμοδιαδρομής έχει σχήμα καρδίας, που το φθινόπωρο και τον χειμώνα παίρνει τις πορτοκαλιές της αποχρώσεις. Άλλοτε οι ποταμόλιμνες κρύβονται μέσα σε καλαμιώνες ή άλλη πυκνή βλάστηση, άλλοτε είναι ανοιχτές και λάμπουν στο φως του ήλιου. Οι περισσότερες ποταμόλιμνες είναι αβαθείς αλλά υπάρχουν και μερικές βαθιές οι οποίες περιμένουν να σε φιλοξενήσουν για ένα δροσερό μπάνιο.

Η πιο εντυπωσιακή ποταμόλιμνη αποκαλύπτεται στα βάθη της κοιλάδας, σε ένα βραχώδες πλάτωμα με πανοραμική θέα. Με τα κρυστάλλινα πράσινα νερά της, τη θέση της που μοιάζει σαν μπαλκόνι με θέα και με το εντυπωσιακό σχήμα της σαν φυσική πισίνα, εκτοξεύει τη χαρά σου στα ύψη. Η μαγευτική αυτή ποταμόλιμνη υποδέχεται το νερό του ποταμού από μια μεγάλη και απότομη φυσική τσουλήθρα μήκους περίπου 6 m. Το γοητευτικό αυτό θέαμα μοιάζει με φυσικό υδροπάρκο με νεροτσουλήθρες και πισίνες που είναι έτοιμες να υποδεχθούν τους τολμηρούς κολυμβητές.

Η βραχώδης διαδρομή του ποταμού της Τζιμένου βρίσκεται σε υψόμετρο 250-300 m και εκτείνεται για περίπου 200 m. Φιλοξενεί ολόχρονα μπόλικο νερό αποτελώντας έναν από τους ελάχιστους ποταμούς της Πάφου με μόνιμη ροή. Ο ποταμός αντλεί το νερό του από διάφορες πηγές σε ψηλότερα σημεία και ρέει προς την κοιλάδα της Χρυσοχούς. Σε χαμηλότερο υψόμετρο λέγεται ποταμός των Κυπαρισσιών και Κλαβάρης.

Η κοιλάδα της Τζιμένου είναι βυθισμένη στην οργιώδη παραποτάμια βλάστηση, στην οποία κυριαρχούν τα πλατάνια, οι συκιές, τα καλάμια, οι βάτοι, οι σφένταμνοι, ο ποταμοείτανος και άλλα υγρόφιλα είδη. Η επίσκεψη στην περιοχή ενδείκνυται ολόχρονα. Όμως, η φθινοπωρινή και η χειμερινή του έλξη ξεπερνά σε ομορφιά τις υπόλοιπες εποχές αφού χαρίζει πραγματικές ζωγραφιές. Επειδή η κοιλάδα φιλοξενεί φυλλοβόλα δέντρα, το παραποτάμιο τοπίο μετατρέπεται το φθινόπωρο σε ένα πορτοκαλοκίτρινο παράδεισο με αμέτρητες αποχρώσεις. Τα πολύχρωμα φύλλα που πέφτουν στο έδαφος και μέσα στον ποταμό δημιουργούν πανέμορφους φυλλοτάπητες και χρωματίζουν τις ποταμόλιμνες με τις δικές τους πινελιές. Τη φθινοπωρινή μαγεία του μέρους τη βιώνεις στο έπακρο και την κλειδώνεις στο βιβλίο των αναμνήσεών σου. Είναι κάτι τέτοιες στιγμές που νομίζεις ότι πρωταγωνιστείς σε παραμύθι. Στιγμές που σε κάνουν να νιώθεις περηφάνεια για την αγάπη σου προς τη φύση και ευγνωμοσύνη για την αγάπη που σου ανταποδίδει η φύση.

Το υδάτινο θέαμα της Τζιμένου εκτυλίσσεται κοντά και χαμηλότερα από τη μεσαιωνική εκκλησία της Αγίας Παρασκευής και τον εγκαταλειμμένο νερόμυλο του Νεόφυτου Γιάγκου, που λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του 1940. Διατηρούνται μέχρι τις μέρες μας οι πετρόκτιστες εγκαταστάσεις του νερόμυλου, που περιλαμβάνουν τον υδατόπυργο, το κτίσμα του μύλου και το διώροφο σπίτι του μυλωνά. Στην περιοχή λειτουργούσαν ακόμα τρεις νερόμυλοι, ερείπια των οποίων διακρίνονται μέσα στην πυκνόφυτη κοιλάδα.

Ο ποταμός της Τζιμένου αποτελεί τμήμα μιας ευρύτερης κοιλάδας που φυλάει στα σπλάχνα της αμέτρητα μυστικά διαμάντια και συνεχώς μας ερεθίζει την περιέργεια να γνωρίσουμε ολοένα και περισσότερα κρυφά της σημεία. Οι υπόλοιποι θησαυροί της θα παρουσιαστούν σταδιακά σε επόμενες δημοσιεύσεις. Μέρη που παλαιότερα έσφυζαν από ζωή αλλά στις μέρες μας αποτελούν απλά αναμνήσεις για τους κατοίκους της περιοχής και άγνωστες υπάρξεις για το ευρύ κοινό. Όταν ακούς από τους ντόπιους ότι αυτούς τους ποταμούς τους διέσχιζαν για χρόνια από τότε που ήταν μικροί, αντιλαμβάνεσαι ότι οι παλαιότεροι ζούσαν πολύ πιο κοντά στη φύση από τη σημερινή κοινωνία. Όμως οι συνθήκες τότε ήταν διαφορετικές. Οι ποταμοί ήταν πιο προσβάσιμοι γιατί είχε περισσότερα τρεχούμενα νερά και τα ζώα που έβοσκαν στα βουνά και δροσίζονταν στις κοιλάδες καθάριζαν τη βλάστηση και δημιουργούσαν μονοπάτια. Τα υπέροχα αυτά μέρη είναι εκεί και όσοι ενδιαφέρονται πραγματικά για περιπέτεια στη φύση έχουν όλα τα ερεθίσματα για να ενεργοποιήσουν την αγαπημένη τους ενασχόληση και να τα γνωρίσουν, πάντα με σεβασμό προς το περιβάλλον.

Η κοιλάδα είναι σχετικά προσπελάσιμη αλλά με μεγάλο βαθμό επικινδυνότητας που την καθιστά μη επισκέψιμη για το ευρύ κοινό παρά μόνο για όσους έχουν εμπειρίες από δύσκολες αποστολές. Η διάβαση και η μελέτη της δύσβατης κοιλάδας απαιτεί πολλή προσοχή και προσήλωση γιατί διαθέτει πολλά επικίνδυνα σημεία που είναι είτε γλιστερά είτε απότομα, ενώ οι ποταμόλιμνες και οι τσουλήθρες εντείνουν ακόμα περισσότερο τον βαθμό δυσκολίας αφού σε αναγκάζουν να γίνεις ένα με το νερό τους.

Οι δυσκολίες στην προσβασιμότητα αποτελούν εχέγγυο για την ελεγχόμενη επισκεψιμότητα αλλά η περιβαλλοντική ευσυνειδησία των επισκεπτών είναι προϋπόθεση για τη διατήρηση του ποτάμιου αυτού θησαυρού. Πρόκειται για μια κοιλάδα με πολύτιμη φυσική κληρονομιά, που αποτελεί προστατευόμενη περιοχή του δικτύου Natura 2000 και το μόνο που ζητά είναι ο σεβασμός.

Ευχαριστίες: Θερμές ευχαριστίες προς τους κοινοτάρχες της Κρίτου Τέρρα (Δέρβη Χαραλάμπους) και Κάτω Ακουρδάλειας (Βλαδίμηρο Θεοδοσίου), με τους οποίους είχαμε ενδιαφέρουσες συζητήσεις για την περιοχή τους τα τελευταία χρόνια, ακούγοντας όμορφες αναμνήσεις από τα παλιά. Ευχαριστώ πολύ τους φίλους και συνεργάτες Ηλιάνα Διονυσίου, Δημήτρη Πολυκάρπου και Μιχάλη Γιακουμή με τους οποίους εξερευνήσαμε μαζί τη δύσβατη αυτή ποταμοδιαδρομή, ιδιαίτερα την Ηλιάνα από την οποία γνώρισα την όμορφη αυτή κοιλάδα.